Даута

Къаллай бир ишлей эсем да газетде, мен бери ишге тохтагъанлы уа отуз жылдан атлагъанды, къайынларыны юслеринден жазып адам кёрмегенме. Эштада, мен биринчи болурма. Биз, къайда эсе да бирде, узакъда, ахшы адамланы табып, аланы юслеринден газетге жазабыз. Къатыбызда тургъан жууукъ адамларыбызны ахшылыкъларын къалай эсе да эслемейбиз, аланы игиликлерине юйренип къалгъанданмы, – огъесе ийменнгенденми? Билмейме.

Мен бюгюн хапарын айтырыкъ мени къайын къызым Юсюпланы Даутады. Къыз тышына бир чыкъды эсе, аны жашауу ахыры бла да тюрленеди. Ол жангы юйюрге, алгъын танымагъан адамланы ичине, жангы болумлагъа тюшеди. Аны андан ары жашауу къуру баш иесине кёре болмай, къайынларына кёре да къуралады. Къайын-лары алайсыз да абызырап тургъан жаш тиширыугъа тюз кёзден къарап, апчытмай, къолларындан келгенича болушсала, жангы юйюр къуралды да кетди. Насыпха, бардыла аллай адамла – кеслерине жукъ излемеген, жашлары, къарындашлары юйюрлери бла тап турсунла ансы дегенле. Ма мени къайын къызым аллай адамды.

Аны жашауу тынч болмагъанды. Алай ол кеси да тынчлыкъны бир заманда да излемегенди. Жюрек халаллыгъы ючюн къалгъанды кесини энчи жашауун да къура-май. Алгъа атасы тёшек болду да, анга къарап турду, артда анасы ауруду да, бир талай жылны аны къатындан кетмеди. Ма андан бери башхала ючюн кесин аямай келеди. Жууукъда, тенгде ауругъан бар эсе, Даута биринчи жетер. Къарар адамы болмагъанны не юйюне келтирип тутар неда анда туруп къарар. Ёлгени болгъан юйге барса, юч-тёрт кюн туруп, хар жумушларына къатышып, адамларына эс тапдырып, алай къайтыр. Не бек да аурусун, жууукъларындан биреу, ол узакъ жууугъу окъуна болсун, ёлгенин эшитсе, тёшекден туруп окъуна барыр.

Келинлеге уа ол къалай эс тапдырады. Аны кесими башымда сынап келеме. Мен Юсюплагъа баргъанлы бир затдан апчымагъанма. Больницагъамы жатама, бир башха шахаргъамы кетеме, олсагъат келир, къаллай бир керек эсе да юйде туруп, сабийлеге къарар. Неда мени солутур ючюн аланы алып кетер да, бир ауукъ заманны биргесине тутар. Сабийлеге уа алай къарайды, бир затларын кем этмегенлей. Ашларына-сууларына асыры сакъдан, ашашсыз сабийге ашатыр ючюн, табакъны, къашыкъны да на алып, аны ызындан айланыр, бирер къашыкъ къапдырып, тойдургъунчу къоймаз.

Сабийледен бири кесекледен окъуна ауруса, аны эшитгенлей, олсагъат жетип, халын кеси кёргюнчю тынчаймайды. Операция этилип больницагъа бир-эки кере тюшгенме. Ма ол заманда, терезе тюплеринден кетмей, юйюне кючден ашыра эдик.

Ёмюрю кетди къарындашла, аладан туугъанла ючюн жан бергенлей. Аланы къыйнамаз ючюн кеси не ауур ишден да артха турмайды. Къолундан келмеген заты уа жокъду. Аш этсе, аны ашыны татыуу башхады. Кийимге жамау салса да, аны эсленмезча тикгенине сейир этерсе. Юйге штукатур этсе, акъ сюртсе да – бек аламат.

Даута кёп жылланы Вольный Ауулда жарым проводникле чыгъаргъан заводда ишлегенди. Анда да кесини атын иги бла айтдыргъанды. Биргесине ишлегенле анга уллу хурмет этгендиле, жашырын затларын да анга айтып, аны бла кенгешгендиле.

Бизни да баш кенгешчибиз, оноучубуз да олду. Анга айтмагъанлай, аны бла оноулашмагъанлай, ол къатышмагъанлай бир ишибиз да бармайды. Анга тынгыламагъан заманыбызда, артда ол айтхан башыбызгъа келип, тиймей къалмайды.

Биз да, сабий-балий да, ма алай сюебиз аны. Аз заманчыкъны окъуна кёрмесек, тансыкъ болабыз анга. Гитчебиз Налжанчыкъ (анга къайын анамы атын атагъандыла) бирде, жангылып, манга «мама» дерни орунуна «тётя» деп да къояды. Мени уа бир да жаныма тиймейди ол, бютюн къууаннган этеме атасыны эгечин алай сюйгенине.

Мен, башха ахшы тилекле бла бирге, кюн сайын Аллахдан Даутагъа саулукъ бер, аны ёмюрюн узакъ эт, деп тилейме. Ол сау къадарда, мен бир затдан да къоркъмайма, бек таукелме, ёхтемме!

Не жашырлыгъы барды, бусагъатда адамла экиге юлешиннгендиле – байлагъа бла жарлылагъа. Байла бир бирлерин тутаргъа кюрешмейдиле, жарлыла да аланы излемейдиле. Даута уа бек алгъа жарлыгъа барыр, анга эс тапдырыргъа кюрешир, анга болушур амалны излер. Ол аны кёп иги шартларындан бириди.

Ма ол затла ючюн сюедиле Даутаны аны жууукълары, къоншулары, бош таныгъанла окъуна, ма аны ючюн хурмет этедиле, ма аны ючюн кёрюрге сюедиле бек алгъа Даутаны къууанчларында, бушууларында да.

2001 жыл.