Илхам, ырахатлыкъ да табама

Адам алыкъа сабий заманында газетлени, журналланы, башха изданияланы неге керек болгъанларыны юсюнден толу сагъыш этала болмаз, баям. Бизни юйге уа ала килограммла бла келе эдиле десем, ётюрюк айтырыкъ тюйюлме. Атабыз Хабибуллахны бла анабыз Баблийни таныгъанла уа аны алайлыгъын биледиле. Атабыз бийик билимли адам эди, ким биледи, ишинде да керек бола болур эдиле анга ол журналла, газетле да. Бирсилерини атларын эсгералмасам, алай «Вестник агитатораны» уа бир заманда да унутурукъ болмам.

Ала газетлени аллай бир нек сюйгенлерин мен бюгюнлюкде толу ангылайма. Анамы юсюнден энчи айтсам, аны жокъ эсе бийик билими. Он классны тауусуп, профессионал билим алгъанды. Ол тёлюде кёплени умутлары жартылай къалгъанды, анам да аланы санындады. Институтланы бошамагъанлыкъгъа, хар неден ангылауу иги эди. Бюгюнлюкде аны хар айтхан сёзю эсиме тюшсе, сёзлюкледе излейме. Тапмасам, аланы къыйырчыкъларында унутмазча жазып да къояма.

Тилни да ма алай иги билгенди, бютюнда бизни жаныбызда малкъар диалектде сёзлени. Алай а сёлешген заманында ч-ны, ж-ны да эркин хайырланнганды, нек дегенде кёчгюнчюлюкде чегемлиле бла къоншулукъда ёсгенди. Ала бла тюбеген заманында алача сёлешгенди.

Къалай эсе да, аны тилге, газетлеге бир сюймеклиги бар эди. Ол аланы окъуй, уллу зауукълукъ тапханы бетини жарыгъанындан окъуна белгили эди. Юйге «Коммунизмге жол», артда уа «Заман» келсе, ол, не ишин да къоюп, аны башындан аягъына дери окъугъанды. Журналистлеге ыспас эте, ыразылыгъын билдире, кёп кюнню алгъыш да этегенди. Къулбайланы Алийни, Теммоланы Мухадинни, Текуланы Хауаны, бирсилени жазгъанларын сюйюп окъуй, жаратхан статьяларын бир жанына жыйгъанды. Бютюнда Хауаны сабийлигин эсгерип жазгъан бир хапарын эсгергенлей тургъанды. Алий а къашхатаучуланы юслеринден жазса: «Къалай иги суратлагъанды ол бу адамны, мен да таныйма аны», - дер эди.

Анам жаратхан статьяларын, газетлерин бош алай угъай, кюбюрюнде жыйгъанды. Ахай да, былайда кюлюмсюрерикле, ийнанмазлыкъла да болурла. Кертиси уа алайды. Ол, сёз ючюн, атасыны къарындашы Бёзюланы Ахыяны суратын кёрсе неда аны кесини юсюнден жазсала, дагъыда Мисирланы Алийни (Сталинни ролюн ойнагъан), башхаланы юслеринден материалланы да сыйлы кёргенди, аланы кеслерине намыс этгенча. Кертиди, сабийлигимде мен кесим да ангыламай эдим, аны алай нек этгенин.

Газетни, бютюнда «Коммунизмге жолну» («Заманны») жаздырмай къойгъандан а Аллах сакъласын! Атам, анам бек сакъ эдиле анга. Бютюнда анабыз. Ол, къалай эсе да, аны келмей къалгъанын ырыслагъан окъуна эте эди. Ма аллай бир сюймеклик сыйына эди аны жюрегине бизни басмабызгъа. Аны сёзлерин а не хазна унутхун: «Нек келмезге керекди бизни юйюбюзге газет? Башха жазыулары болмай, башында «Таулу газет» деп окъуна келсин, келген этсин ансы», - деучю эди. Ала анабызны сёзлеридиле. Ол бир заманда да аны жаздырмагъанланы огъурламагъанды. Керексизине, ол билмей, окъумай, бир зат чулгъап да бир кёргю эдинг…

Бюгюнлюкде сагъыш этсем, ол аланы кюбюрюнде сакълагъанны магъанасы уллуду. Биз анда ырысхы сакъланнганча алай ангылайбыз. Ма ол газетле да анабызгъа байлыкъча кёрюннгендиле. Да алай тюйюлмюдю? Ол кеси ауушхандан сора да, гитче къарындашым Назир (экиси да жаннетли болсунла) бла мен, бирде жиляй, бирде кюле, аны газетлерине алай къарагъанбыз. Аны себепли «Заман» бизни байлыгъыбызды, барыбызны да ёлчеми болмагъан байлыгъыбыз. Кесинг анда ишлейсе да, айтаса дерикле чыгъарла. Угъай, мен алай эрттеден тюйюлме мында. Анам а аланы биз таныгъанлы да жыйгъанды. Мени жазгъанларыма биринчи рецензия этген да ол болгъанды. Юйге келсем, ма былайда алай айтмай, былай десенг, тюз боллукъ эди деп, кесини оюмун да юйретгенди. Насыпха, ахыр кюнюне дери ол кёзюлдюреуюкле жюрютмегенди, кеси окъуялгъанды. Бюгюнлюкде юйге газет жаздырыуну биз анабызны, атабызны сыйлы кёргенча, ма алай сыйлы кёребиз.

Журналистика бла кюреширме деп, акъылымда да жокъ эди. Ол башха хапарды. Алай анамы ол затха сюймеклиги мени да анга башха кёзден къарарча этгенди. Айхай да, бизни юйюрню таныгъанла биледиле манга арт кезиуде бираз къыйналыргъа тюшгенин. Аллай болум адамны ишин да тозуратады. Алай мени коллективде барысы да ангылагъанлары, ариу сёз бла кёл этдиргенлери ючюн, сау болсунла!

Газетни юсюнден дагъыда бир зат айтырыкъ эдим. Бушууум ма алай къысып, эсим башха жерге кетип тургъанында, кесиме сёзлени окъуна унутханча кёрюнеди. Аны ючюн «Заманны» бютюн бек окъуйма, бютюнда Текуланы Хауаны, Тикаланы Фатиманы, Жангоразланы Нажабатны, Мусукаланы Сакинатны сёзберлерин. Алгъа жыллада уа Токумаланы Хусейиннисёзберлери себеплик бере эдиле. Нек? Ала бла мен жангыдан эм жангыча ишлерге юйренеме. Къалай эсе да, бир учунуулукъ да бередиле ала манга. Ма алайды, биз толу ангыласакъ, газетибиз дарманча жарагъанын да билликбиз.

Аны себепли ишде бек биринчи жумушум – газет окъууду. Андан кесиме илхам, жюрек тынчлыкъ да табама. Ол бар къадарда, биз да халкъча, миллетча, тас болмай турлугъубузгъа ийнанама. Бу жумуш а бизни кесибизни къолубуздады. Сагъыш этсек, аны тамамлар ючюн а алай кёп да керекмейди.