Иш къылыгъын билген таулу халкъ

Малкъар халкъы бурун заманладан бери да мал тутуп, хайырланып келгенди. Аланы да тюрлю-тюрлю  къумалыларын  жайгъандыла.

Малны этин,  жюнюн, терисин жаратхандыла. Аладан кёп тюрлю ашарыкъла хазырлагъандыла. Ариу, жылы кийимле  тикгендиле. Эллерибизде кёпле  малчылыкъ бла  бюгюнлюкде да  кюрешедиле. Мал тутхан адамны эм уллу ишлеринден бири уа анга аш хазырлауду. Эм башы уа – бичен этиу. Жылны алты айын къышха санап, тауда анга кёре мал сайын аш алай хазырланнганды.

Сёз ючюн, бир тууаргъа алты гебен бичен керек болгъанды. Кюннге уллу малгъа юч кере аш  берилгенди. Хар кере бирер сенек  аууз бичен  салыннганды. Он батандан бир  лаппыр этилгенди. Лаппырны асламысында жауун жауады деп  къоркъуу болгъанда этгендиле. Аллай юч  лаппырдан а – бир гебен.

Алай бла бир тау гебенде, айда ненча кюн бар эсе да, аллай бир, эсе да, отуз батан болгъанды. Гебенден уллусу антауду. Анга уллу гебен деп  да  къоядыла. Ол тёрт-беш неда анда кёп гебенден этиледи. Бичен къалауда бек уллусу тишди.  Антау бла тишни  къышлыкълада этгендиле. Мал зараны жетмезча аланы  тёгереклерин чалман этип бегитгендиле.       Дайым бичен  жыйылыучу жерлени таш хуналары окъуна болгъанды.

Таулада малны санын  айтханда, онтогъузунчу  ёмюрню аягъында  Кёнделенде эки ай туруп кетген оруслу жолоучу «Путешествие» журналда жазгъанды: «Мында хар юйде къуру къойладан 150-200-сю барды», - деп. Архив документлеге кёре уа 1866 жылда тау элледе 1424 юй болгъанды, уллудан-гитчеден да алада битеу да 10087 адам  жашагъанды. Ала 3789 ат, 1424 эшек, 15747 тууар, жюз жыйырма минге жууукъ къой тутхандыла. Адам санына кёре ол бек иги  кёрюмдюдю.  Бу тарихле миллетибиз ишчи халкъ болгъаныны шартларындан биридиле.