Самолётдан отлукъ алып

Хапар

 Сабий тууса, бек биринчиден, анга ат атайдыла. Аны да иги сагъыш этип. Ата-ана, аппа-амма, эгеч-къарындаш да бу ишге тири  къатышадыла. Хар бири кеслерини  оюмларын билдиредиле.

Бирлери атлары айтылгъан алимлени, артистлени, уллу къуллукъчуланы атларын атайдыла. Уллу патчахланы атларын атагъанла да бардыла. Сёз ючюн, Батый, Тамерлан эм башхала.

Алай, жууукъла сабийлени къубултуп, атын  тюрлендиредиле. Мухамматха – Муха, Ибрагимге – Ибрашка, Исмайылгъа – Исма, Фатиматха – Патий неда Тима. Аллай кёп юлгюле айтыргъа боллукъду. Ол сабий замандады.

Бираз ёсгенден сора дагъыда бир ат къошарла. Ол да адамны къылыгъына, кесини  жюрютгенине кёре неда бир белгили адамгъа ушатып. Бирде уа чам ат атарла. Сора ол ат анга жабышып къалыр. Тюз атын а унутуп окъуна къоярла.

Тау эллерибизден биринде чам аты болмагъан хазна эр киши жокъ эди. Мында жаныуар атлары болгъанла да бардыла. Сёз ючюн, Айыу, Бёрю, Жугъутур, Пантера. Былай иги да толу, базыкъ жашха уа Арыкъ деп атагъандыла.

Биреуленни аты уа Добров болгъанды. Энди ол урушну аллында жыллада, колхозла-совхозла къурала тургъан кезиуде бола турады. Ким, къачан атагъанды анга ол атны, аны кеси да биле болмаз эди. Элде да артыкъ даражасы жюрюмегенди. Халкъгъа да иги  къошулмагъанды. Элден да терк-терк кете, къайда ай, къайда ыйыкъ тышында тура болгъанды.

Бир жол, сынау алыргъа, элден къауум адамны орус элге элтедиле. Анда уа былагъа: «Добро пожаловать», деп тюбейдиле. Сора ары баргъан жашла айтадыла: «Бизни Добровну мында да  таный кёреме», - деп. Андан сора элде Добровха башха кёзден къарап тебирейдиле.

Бир жашны аты уа Самолётду. Ол да аны экинчи аты. Кёп болмай, бир масхарачы атагъанды. Жашха атасы жангы машина алып береди. Ол а аны бла эл ичинде окъуна къаты жюрюйдю. Абаданладан бири кёрюп: «Оллох, оллох, муну къанатлары болса, самолёт болуп учуп кетерик эди», - деди. Андан сора жашха Самолёт аталып къалады.

Бир жол Къарачайдан ол элге келин келтиредиле. Уллу той этедиле. Къарачайдан да кёп къонакъ келеди. Алагъа да мында иги тюбейдиле. Кёп ашарыкъладан толу столла артына олтуртадыла. Тиширыула – тиширыула бла, эр кишиле – эр кишиле бла.

Жангы юйюр къурагъанлагъа, келген къонакълагъа, къарачай-малкъар миллетине кёп ариу алгъышла айтыладыла. Бир кезиуде тамата стол артында олтургъанлагъа къарай: «Алан, Айыу бла Жугъутур а къайда болурла», - деп кеси жанында олтургъанладан бирине сорду.

Ол а былай деди: «Ала биргедиле, Жалпакъ жайлыкъда бичен чалгъан эдиле да, дырынлары жетгенди. Аны жыяргъа кетгендиле».

Аны эшитгенде, къонакъла бир бирлерине къарадыла. Абери  айтмадыла, тынгыладыла. Тамата жангы алгъыш айтды. Сора стол артындагъылагъа къарай, шапагъа бурулуп: «Къоян а къайда?» - деди. Ол да таматагъа: «Жарсыма, бусагъат келеди», - деп тышына чыкъды.

Къонакъла биягъы бир бирлерине къарадыла. Сора келгенлени бири, кеслерини таматаларыны къулагъына шыбырдап: «Малкъарлыла бизни масхара этип кюрешедиле. Айыу бла жугъутур бичен жыяргъа кетгендиле деп, энди уа не къоян хапар айтадыла. Бизни къоян эт бламы сыйларыкъ болурла. Аллай сейирни уа айтып да эшитмегенме. Биз да была кеслери этгенча этейик», - дейди.

Ол да сёзюн бошаргъа эки жаш кирдиле отоугъа. Салам берип, эшик аллында сюеледиле, тамата былагъа бурулуп: «Аланла, нек кеч къалдыгъыз?» - дейди.

Жашладан бири: «Жолда келе тургъанлай машинабызны бензини тауусулуп, бираз турдукъ. Сора Самолётну кёрдюк да, андан бензин алып, алай келебиз», - дедиле.

Аны эшитгенден сора уа къонакъла арталлыда агуман болуп къалдыла. Бираздан къонакъланы таматалары ёрге къобуп, боза аякъны да къолгъа алып: «Аланла, малкъарлыла, бу аякъны уа алгъаракъда космосха учхан къарачайлы ючюн кётюрейик», - деди.

Малкъарлыла да бир бирлерине къарадыла. Биз да газет окъуйбуз, телевизоргъа къарайбыз, радиогъа тынгылайбыз. Къыралыбызда, дунияда да  бола тургъан жангылыкъладан эшите турабыз. Алай къарачайлы космосха чыкъгъан хапар а эшитмегенбиз. Бу жол а агъартасыз, нек айтасыз ётюрюк, дедиле.

Къонакъ жаш алагъа тынгылады да: «Да, юйюгюзге ахчала, ахшылыкъла жаугъанла, малкъарлыгъа жарай эсе учуп баргъан самолётладан бензин алып машинасына къуяргъа, сора къарачайлыгъа уа нек жарамайды космосха учаргъа», - дегенни айтды.

Аны эшитгенде малкъарлыла бирден харх этип кюлдюле. Сора Сомолётну, Айыуну, Жугъутурну, Къоянны да кимле болгъанларын айтып ангылатдыла. Андан сора эки жаны да отоуну терезелерин зынгырдатып кюлдюле.