Олимпиадалы чемпион – Тюркню къарачайлы гёжефи

Шёндю спортну сюйгенлени байрамы – Олимпиада оюнла – барадыла.  Токиогъа дунияны хар жеринден да спортчула жыйылып, къарыуларын сынайдыла, майдалланы юлешедиле. Аланы арасында уа бизни жерлешлерибиз болгъанлары да ёхтемлендиреди – Мусукаланы Исмайыл, Мария Ласицкене эм Михаил Акименко.

Мындан 57 жыл  алгъа Токиода болгъан Олимпиада оюнлада уа къарачай-малкъар халкъны уланы кесини атын айтдыргъан эди.  Ол Ахмет Айикди. Тюркде жашагъан къарачайлы гёжеф эркин тутушуудан дунияны эм Европаны экишер кере чемпионуду, Тюркде уа анга жетген болмай, къыралны чемпионатларында он кере алчы болгъанды. Алай хар спортчу жашауунда эм магъаналы жетишимге Олимпиаданы санайды да, Ахмет бу бийикликге да жетгенди. 1964 жылда Токиода 97 килограмм ауурлукъда тутуша,   кюмюш майдал хорлагъанды, 1968 жылда Мехикода   Олимпиадада аны жыкъгъан болмагъанды.

Ахмет Айик 1938 жылда  Ара Анатолияны Сивас провинциясыны Эскикёе элинде туугъанды. Бу жерде уа Кавказ урушдан къачып кёчген халкъла аслам жашагъанлары белгилиди: Сивас провинцияда кавказ  диаспораны саны 45 минг адамдан асламды. 

Бизни жигитибизни юйюрю артыкъ къолайлы болмагъанды – ол кеси да алтынчы сабий эди. Анга жашауунда уллу бушууну сынаргъа тюшгенди: 1939 жылда жер тебип, ол тёрт къарындашын бла эгечин тас этгенди. Спорт бла уа ол 9 жылында кюрешип башлагъанды – халкъ байрамлада тутушуу эришиулеге къатышып.   

13 жылында Ахмет тамата къарындашыны ызындан Стамбулгъа кёчеди, биринчиден ол «Шишли» деген жаш тёлю клубда, ызы бла уа «Бешикташда» тутушады. Тюркню чемпионатында хорлагъанындан сора, аны къыралны жыйымдыкъ командасына чакъырадыла. Анда уа жашха уллу онгла ачылгъандыла. Ол Яшар Дог, Джелал Атик дегенча белгили тюрклю спортчуланы къолларына тюшеди. 

1964 жылда 26-жыллыкъ гёжеф Японияда Олимпиада оюнланы алтын майдалын хорларгъа бек жууукъ эди.  Ол эки тутушууда алчы болады, энтта экисин тенг бошайды. Алай аны хорламы белгили россейли спортчу Александр Медведь бла Болгариядан Саид Мустафов тюбешиулерин къалай бардыргъанларына кёре боллукъ эди. Ол кезиуде эркин тутушуудан эришиуледе хорлагъанла штраф баллагъа кёре белгиленнгендиле. Сёз ючюн, приёмла бардырып хорлатханнга  тёрт штраф очко,  тенг бошагъанлагъа экишер балл бериле эди. Алты штраф очко алгъан спортчу эришиуледен кетерилгенди.

Медведьни бла Мустафовну  тюбешиулерине Айик трибунадан къарагъанды. Ол  Олимпиадалы чемпионну атын алыргъа хазыр эди. Алай Александр Медведь хорламны ычхындырмагъанды, ол болгарлы спортчуну бир штраф очко да алмай хорлап, Олимпиадалы чемпион болады. Къарачайлы гёжефге кюмюш жетеди. 

Токиода Олимпиадагъа аны ауурлугъунда дуния башында эм кючлю 16 гёжеф къатышхан эдиле. Ахмет аланы барысы бла да тюбешгенди финалгъа жетгинчи, ол санда Александр Медведьни да хорлагъанды кесини энчи приёмларын бардырып. Болсада  ол кезиудеги жорукълагъа кёре, алчылыкъны сакълаялмагъанды.

1968 жылда кезиулю  Олимпиадагъа ол хорламны адамгъа да бермезге деген мурат бла хазырланады. Керти да Мехикода Ахметге жетген болмагъанды. Финалда  ол совет спортчу Шота Ломидзе бла тюбешеди. Тутушну аллында Ахмет керекли балланы жыйгъан эди, анга бу эришиуню  тенг бошагъаны да тамам эди алтын майдал къоллу болургъа.   

Уллу спортдан ол 1970 жылда кетгенди. Бу кезиуге уа ол Европаны, дунияны да экишер кере чемпиону, тюрлю-тюрлю халкъла аралы турнирледе алчы болгъанды. Ол эркин тутушууда атлары айтылгъан  эм кючлю спортчула Ирандан Голамрез Тахтини бла СССР-ден Александр Медведьни жыкъгъан жангыз гёжефди. Аны  Виктор Нелюбин бла Дмитрий Миндиашвили «Мастера большого ковра» деген китапларында ариу сёзле бла  сагъынадыла. 

 Ахмет Айик Wrestling фондну къурагъанладан бириди, 1993 жылда анга башчылыкъ этгенди. 1996-2000 жыллада Тюркню тутушуудан федерациясына таматасы  болгъанды, 1998 жылдан бери Тутушууну халкъла аралы федерациясыны къауумуна киреди. 

Халкъла аралы олимпиада комитет тутушууну 2020 жылны оюнларыны программасына къошмай къойгъаны бла байламлы Ахмет кесини оюмун ачыкъ белгили этген эди: «Кезиуден кезиуге тутушууну Олимпиададан кетериуню юсюнден даулашла барадыла. Алай ол болмазлыкъ ишди. Тутушуу оюнланы мурдоруду. FILA-гъа дунияны 175 къыралы киреди, барысы да МОК-ну келечилеридиле. Ала   тутушууну Олимпиаданы программасына къошмау  жанлы къол кётюрлюкдюле деп ийнанмайма. Юлгюге, тюрклю спортчула къытхан 30 алтын майдалдан 28-син гёжефле келтиргендиле. Тюрк бу оноугъа къажау боллукъду, АБШ,  Россей, Иран, Азербайджан, Болгария да аны къабыл кёрмезликлерине ишексизме»,-деген эди ол.