Аманлыкъчыладан сакъланыуну биринчи амалы –хар кимге да ышанмау сакълыкъды

Телефонланы, Интернетни болушлугъу бла хыйлачылыкъ этип ахча урланнганы кёбейгенди. Аманлыкъчыла асламысында, инсанны телефонуна сёлешип, аны банкда карточкасыны номерин айтырын тилейдиле, аны билгенлей а алагъа анга парольну тапхан уллу иш тюйюлдю. Пароль бла уа анда болгъан битеу ахчаны кеслерине мычымай аладыла. Кёбюсюнде ала урланнган ахчаны бир ненча банкны, карточканы юсю бла ётдюредиле. Ол заманда аны тапхан бютюн къыйын болады.

Бирде ала жууугъугъуз, жашыгъыз, къызыгъыз, къыйынлыкъгъа тюшгенди неда авария этгенди деп, счётну номерин айтып, ары ахча иерлерин излейдиле. Неда Интернетден «Суратыбызгъа къарап, бизни эсгереме» дегенча билдириу  келеди. Аны алгъан адам сёз не суратны юсюнден баргъанын билир муратда билдириуде келген  ссылканы басады. Олсагъатлай аны телефонуна вирус киреди, анда «Мобильный банк» дегенча приложенияла бар эселе, уручулагъа аланы ахчаларын бошайтыргъа жол ачылады. Алай ол не вирус болгъанын, къалай бла киргенин билген бек къыйынды, кёбюсюнде аллай онг жокъ окъунады.  Аны ючюн бу тюрлю билдириулеге  ийнанмазгъа, банк неда башха затланы да  танымагъан адамлагъа айтмазгъа керекди.

Сёз ючюн, инсан Интернетде сайтлада бир затын сата эсе, ала анга багъасын жартысын тёлерге сюйгенлерин айтып, аны ючюн а картаны номерин аладыла. Сатыучу алагъа аны билдиргенлей, ала банкда болгъан билдириулени  ачып, анда аны битеу счётларында ахчаларын кеслерине жыядыла. Бир-бирде уа ала банкланы ишчилерибиз деп, номерлерин алай айтдырадыла. Быллай ишлени ала республикадан иги да узакъда тургъанлай этедиле. Ахчагъыз алай бла жокъ болгъан эсе, полициягъа не къадар терк жетерге кюрешигиз. Ол заманда аланы адамлагъа болушургъа онглары ёседи.

Аманлыкъчыладан сакъланыргъа уа жангыз да бир амал барды – счётларыгъызны юслеринден информацияны жашырынлыкъда тутууду. Картабызда алайсыз да бир сом жокъду деп, аны номерин билдире турмазгъа керекди. Бир картаны данныйлерин билгенлей, аманлыкъчыла ол билдириу  бла адамны башха счётларына кираладыла. Нек дегенде,  ала барысы да бир бирлери бла байланыпдыла. Сатыу-алыу  операцияламы, башха расчётланымы тамамлайсыз, бу ишлени банкны кесинде этигиз.

Бу хыйлалагъа кёбюсюнде, жарсыугъа, абадан тёлю тутуладыла. Быллай болумгъа тюшген эсегиз, полициягъа барыгъыз, заяление жазыгъыз.

Эсгертиу: Смартфонугъузгъа мобильный оюнланы, видеоланы, слайд-шоуланы неда бир башха затланы салгъанда сакъ болугъуз, ала сизге да билдирмей энчи номерлеге сообщенияла ийип, ахчагъызны бошатып турлукъдула.

Бирде уа телефонугъузгъа счётугъузгъа быллай бир ахча (кёбюсюнде бек кёп ахча) салынды деп сообщение келеди. Бир заманда уа сиз танымагъан адам, сёлешип, ажашдырып ахчамы сизни номеригизге салгъанма, артха къайтарсагъыз эди, дейди. Анга ахча ашырырны аллында, ахча  эсебигизге къарагъыз, баям, ары капек да келмегенди. Машина, компьютер, солуугъа путёвка къытхансыз, аланы алыр ючюн, ахча ийигиз неда номеригизни билдиригиз дегенлеге да ышанмагъыз.