Юйге насып келтирген келин

Болгъан иш

Жаухарат жангыз жашы Рамазанны юйдегиленирге термилгенли, тейри, билген Аллахды, бир он жыл а озгъан болур. Бу арт кезиуде бир иги тюшле кёреди да, не эсе да бир сюйюмчюлюк эшитиригине ийнанып турады. Ингирде жашыны ол затха тынгылап къойгъаны иги къууумча кёрюнюп, танг атаргъа аны къоншуда бирге ёсген тенгине чапды.

– Хо дегенлиги болур деп, алай ангыладым. Мустафир, тынгылап турма. Юйдегинг, юйюрюнг… сени дамы кёрмейди? Шо бу сабий нени багъасы барды?! Хо дей эсе, ол къызыуунлай бир зат этерге керекбиз.

– Да ким угъай дейди, жанымы къыйыры?! Чыкъ деди – чыкъдым. Билесе.

– Сёлешгени болуб а эслеймисе? Сенден а жашырлыкъ тюйюлдю.

– Зейтунну къызы Фазийкада тохтатып турама къарамын. Иги къызды. Доктор! Угъай деб а айтмагъанды алыкъа.

– Шо ол айтханынг болуп къалса, ийнан, ант этеме, сени бир иги саугъа бла къууандырмай къоймам. Бюгюн окъуна аны ызындан тюш, ахшы балам бол да.

Зейтунну къызы Фазийканы уа таныйды. Кеси окъутханды. Сыфаты, къылыгъы да – юсюнде. Ол а ким да сукъланырча боллукъ эди… Ата-анасы да, несин айтаса, иги адамла…

Андан арысында келин да келди, той да болду, Жаухаратны: «Я амин Аллах, жашымы юйюрлю эт!» – деген тилеги да бир кесек тюрленди. Энди ол арбазында туудугъу чабарын сюе эди да, эси анга кетди. Келин бла жарашады. Аны жангы тефлон табаларында бишген аш эскиледеча татыулу кёрюнмесе да, тёзеди. Эртте къоп, арбаз сыйпа деп да къыйнамайды. Солуу кюнледе келин кеси да къачмайды ишден, башха кюнледе уа, солусун, бетин атмасын, халкъ ичинде жюрюйдю.

Ол да игиди. Ансы, ма, барды къоншуда бир кюнтиймез. Асламысында шахарда ата-анасыны юйюнде жашагъанчады халы. «Биз да турмайбыз тар ауузуна кирип. Аты-саны да – онминутлукъ жол. Аны кётюралмаймыды?Тюбюнде машинасы. Жагъын этгенлиги ансы. Къуллукъчуну къызыды. Зат айтып онг жокъ…». Жаны ауруйду Жаухаратны Блинагъа.

Келини доктор болгъаны тюшсе эсине, Жаухарат кесин артыкъда насыплы сунады. Бютюнда андан-мындан къоншу-тенг болушлукъ тилеселе уа, келин, айхай да, мангылай жарыгъына булут къондурмайды. Ма не къадар кюрешди къайын атасыны кичи къарындашын аягъы юсюне салыргъа. Сау болсун, аны къагъытларын да жарашдырып, Москвагъа ийгенди. Ол андан тап болуп къайтханына къурманлыкъ да этерикдиле шабат кюн. Къайынларыны: «Ол кюннге келинчик ишден чырмалмасын деп тюшюргенбиз», – дегенлери уа сый тюйюлмюдю? Аллах бирди, хар келиннге да этмейдиле алай.

Кичи къайыныны жанында олтуруп, Жаухарат аны хапарына тынгылай, кёп олтурду.

– Жашчыкъ, Аллахдан къууансын сени былай аягъы юсюнге этип ийген. Жангыз сенсе ичибизде оноугъа жарагъан, бизге да жаны ауругъан болур Уллу Аллахны.

– Уллу Аллах, сора келин болушдула ансы…

– Бизден къалса уа, билесе, жаным… Къор болсунла къарт келининг, жаш келининг санга.

– Огъурлу адам болуп тюшгенди бизге. Иги бола тур. Иги бол.

– Аман а болмайма. Аллах кёреди, кюрешеме кёлюне жетерге.

– Аны айтханым, кимге да игилик этерге кюрешигиз, келин. Билесе, ёлюм бла бетден-бетге бир ненча кере къарагъанма бу арт жылда.  «Не сагъыш эте эдинг ол заманда?» – деп сорады манга юйдеги. Айып да этерсе, алай, айтмаса, киши да билмейди, жаланда кесими сагъышымы этген сунма, не элтип барама Аллахны аллына деп, ол эди къоркъууум. Намазынг, оразанг толу болмаса…

– Къой, жашчыкъ, сиз тёлю да ораза тутар ючюн къалгъан эсегиз…

– Ма, кесинг ойла: тюзмюдюле, терсмидиле къайгъыларым. Ёлсем, адетде болгъаныча этерсиз ызымдан къалгъанла. Анга ишекли да тюйюлме. Ашырыргъа кёп адам келлигин да билеме – жууукъ-ахлу, таныш, элли кёп, барын да жюрютгенме.

– Жюрютгенсе, жюрютгенсе, жашчыкъ. Анга уа мен да шагъат. Ол жарлы замансыз ауушхандан арысында ата излетмегенсе къарындашынгдан туугъаннга.

– Ол мени борчум эди, келин. Аны айтыры жокъду. Алай а, жашау къалай баргъанын эсге алсакъ, дуния мени къарамы киймезин билеме. Ол мен этген ишни, мен а агъашчыма, эшик-терезе дегенча затланы, башха адам да этер эди. Керек затымы жаратырла, керек болмагъанны атарла дедим. Айып этме, келин, бек къоркъгъаным – атыма «ёлюк» деп айтыллыкъды деп, ол эди. Нек эсе да андан къоркъгъанма, ол кюнню кёз аллыма келтиргенимде. Атымы айтмай, алай айтырыкъдыла деп.

– Аллах келтирмесин ашыгъышлы ол кюнню санга, бизге да.

– Узакъ танышла, танымагъанла да жазыкъсынырла. Излегенле да болурла ал заманда, артда уа хар ким мени болмагъаныма тюшюнюрле да, тынчайырла.  Юйюрюм туугъан, ёлген кюнлерими эслеринде тутарла да, садакъа берирле. Жаланда ол боллукъду манга юлюш бу жашаудан – мен хар нени да къоюп кетген дуниямдан. Ары биргеме не ала барлыкъма дегениме кёлюнг кюлмесин. Керти да, къайгъы этдиреди ол мени. Намаз бла мангылайымы тешгеним жокъ. Къуран ангыламым жокъ.

– Билгенинги айт. Ол да сууапды. Мен да алай этеме.

– Аны уа къатлайма дайым да, намазгъа ийилалмайма ансы. Къартлыкъ. ауруу дегенинг не аман эди, санларыма эркин болалмайма.

– Тейри, аны уа бош айтаса, Аслан, – деди ауругъанны экиге айланнган къарындашы Омар. – Арабыз узакъ тюйюлдю – юч кюн алгъа кёргенсе дунияны менден. Мен а… кесими жангыдан туугъан сунуп турама жашаугъа. Сабийле жетип, кеси башларын тутадыла. Ала – ишге, ууакъла школгъа кетип, келинигиз бла мен къалабыз юйде. Ол да кеси кесине бир мурккучукъла табаргъа кюреше, шырт-мырт этип айланады эрикгенден. Мен а, ма былай къарачы къартлыкъны зауукълугъуна, не заманда сюйсем жатама, не заманда сюйсем къобама, къайры сюйсем барама, не сюйсем ашайма, ичеме. Ма бюгюн сени саулугъунга тартханчыкъ да этдим. Къоп, къоп, ала, бир нёгерлик этерсе…

Юйге къайтып келгенден сора да кёп сагъыш этип тургъанды Жаухарат эшитгенини юсюнден. Аллах анга къара танытханы алдан окъуна уллу насып эди. Ол заманда хар ким да окъуялмагъанды. Артда уа иги тукъумгъа, иги арбазгъа кийиргенди. Къысха болса да, насып танытханды. Ма бюгюн сёзюн эки айтдырмагъан жашы, ариу, билимли келини. Аллах айтса, эки-юч жыл дегенинг неди – сабий да къошулур. Ол къадар игилик ючюн Аллахха борчлуду ол.

Авариягъа тюшген жаш адамланы келтиргенлеринде, Фазийка юйге тебирей тура эди. Болсада ол къаугъада кетип къалалмагъанды. Бютюнда аланы араларында сабийден ауурлугъу болгъан тиширыу барды деп билгенинде. Жаны ичинде болуп келтирселе да, насыпсыз тиширыу, бир жаш адам, умут этерча тюйюл эди. Баш иеси уа алайда окъуна жоюлгъанды дейдиле.

Тиширыуну жанын къайтарыргъа кюрешген Фазийканы терлегенлери суу къуйгъанча баргъанда да, болушалмагъанды ол анга.  Аны къыйын солууу тыйылгъанда уа, къарынында сабийини къымылдагъаны бютюнда адыргылы болгъанын эслеп, Фазийка терк окъуна аны жарыргъа ашыкъгъанды. Къоркъуулу эди сабийни ачытыргъа, алай а аны жанын жаланда Фазийка сакъларгъа боллукъ эди, ол къысха заманнга болалса. Солуусуз анасыны ичинден къычырыкъ этген жашчыкъны чыгъарып, къагъанакъны къолуна алып, Аллахха шукур этди ол. Сора, къагъанакъны кесине къысып, Аллахха ыразылыгъын айтды.

Сордула, сурашдырдыла, сабийни алып ёсдюрюрча адам табылмады. Ёксюзле эдиле атасы-анасы да. Келинни арбазгъа кирлигин сакълап, ол къагъанакъны соруп турду Жаухарат.

Сора бир ингирде эсине тюшюп, айталмай тургъан затын ачыкъ этди:

– Келин, ёксюзню ёсдюргенни сууаплылыгъы бир да уллуду дейдиле.  Алып къоярмы эдигиз ол сабийни кесибизге. Анга деп, артыкъ къазан асарыгъыбыз жокъ. Мен юйде турама да турама, къолумдан келгенича болушур эдим.

Ол сагъатда Фазийканы бетин нюр жарытды – айталмай тургъанын къайын анасы сагъыннганы къууандырып, аны къаты къучакълады.

– Мен угъай демейме, жашынг не дер ансы, анабыз…

– Аны бла уа кесим сёлеширме. Къоркъма, жумушакъды аны жюреги. Ол жаны бла Рамазан атасына ушайды.

Сабий къурманлыкъгъа жууукъ-ахлу, тийре-къоншу да жыйылгъаны къууандыргъан эди Жаухаратны. Ол билмей эди ала жыл да озгъунчу жангыдан бу къууум бла жыйыллыкъларын ансы, ким тыяллыкъ эди аны жюрек учунууун?! Артда уа айтырыкъды биринчи туудугъу Ануаргъа:

– Юйюме насып келтирген жашым! – деп, ауушхан анасыны къарынындан чыгъып, дуниягъа насып келтирген сабийни кесине къыса.

Ануар ючюн аны атасына-анасына садакъа берирге унутмайды ол.

Мусукаланы Сакинат.
Поделиться: