Музыканы сюйген таулу аскерчи

Анамы жанындан мени экиге айланнган къарындашым Локияланы Баттал Рокоссовскийни аскерлеринде къуллукъ этгени ючюн бек ёхтемлениучю эди. Тамата лейтенант Иван Зуевни жаяу аскер ротасына Данцигден узакъ болмай бир гитче элчикден гитлерчилени сюрюп чыгъарыргъа буйрукъ бериледи. Анда немислиле кёп тюйюл эдиле да, аякъ тиреп да кюрешмей, артха къачдыла. Элде жашагъанладан кёпле ала бла кетген эдиле, юйлерин-журтларын къоюп.
Ингир аласында акъ чачлы поляклы келеди да, командирден тилейди: «Юйюмде скрипкам къалгъанды да, аны алыргъа эркин этигиз, башха затларым ючюн жарсымайма». «Хо, алыгъыз», - дейди Зуев. Тюз ол кезиуде уа юйден къолунда скрипкасы бла Баттал чыгъып келеди. Поляклы кесин анга атады: «Аллах ючюн сындырма, мени андан башха байлыгъым жокъду, бу «Страдивариди!».
- Къоркъмагъыз, бир кесекчикден къолугъузгъа тутдурама байлыгъыгъызны, - деп, Локия улу скрипкагъа «Священная войнаны» жырлатды. Ротаны командири, солдатла да жыргъа къошулдула, Батталны тёгерегине жыйылдыла. Къыл къобузну таулу жаш алай ариу сокъгъанына сейир этдиле.
Зуев, Семипалатинскде жашагъан оруслу жаш, къазах тилни биле эди да, аны юсю бла шуёх болгъан эди Локия улу бла. Батталгъа Батя деучю эди. Уруш бошалгъынчы анга кёз-къулакъ болгъанлай тургъанды. «Мени ёлюмден эки-юч кере да ол къутхаргъанды, алай кесин а сакълаялмагъан эди, Берлинде жоюлгъан эди», - деп эсгериучю эди Баттал, кёлю толуп.
Локия улуна Аллах кёп тюрлю жаны бла фахму берген эди. Къаллай макъамны да бир кере эшитди, башына жыйды, унутмайды. Къыл къобузну сёлешдиргенча согъады. Жырлагъан да ариу этеди. Кязимни кёп назмуларын кёлден биледи. Спорт а – жаныны къыйыры. Турникге минсе, алайдагъыла бары да анга къараучу эдиле. 50-жыллыгъында окъуна шинтик юсюнде стойкагъа сюелиучю эди.
Алай башыбыздагъы хар затны биреуге берип къоймайды. Баттал алаша ёсюмлю эди. Чырайлыды деп да айталлыкъ тюйюлбюз. Болсада жарыкъ кёллюлюгю, чам сёзге усталыгъы бла кесин сюйдюргенди нёгерлерине. Бир жол разведкагъа баргъан жеринде бир мазаллы, бийик ёсюмлю немисли бла бетден-бетге тюбешип къалгъанды. Женглери ёрге къайырылып, базыкъ билеклерин къалын сары тюк басхан фашист солдат, автоматын аны кёкюрегине тиреп, башындан энишге къарап кюлгенди. «Нёгерим, артындан чыгъып, аркъасына бичакъны чанчмаса эди, ол ауурлугъу бла окъуна мени эзип къоярыкъ эди», - деп эсгере эди Локия улу. Анга бек ачыу тийгени уа душманны кюлгени болгъанды…
Къазауатны ахыры алыкъа кёрюнмейди. Одер черекден ётюу, Берлинни алыу операцияла да энди боллукъдула. Бизни аскерле Германияны жерине жууукълашыргъа сермешле къатыдан къаты бола барадыла. Алай ючюнчю рейхни ажалы жетгенин ангылагъан эдиле фюрерни солдатлары. Къолларын кётюрюп, «Гитлер капут» деп сауут къойгъанланы саны кюнден-кюннге кёбейгенди. Алай ахыр окъларына дери демлешгенле да аз тюйюл эдиле.
Сермешледен биринде Зуевни ротасы жети немисли солдатны жесирге алгъанды. Бир жаш адамла, баям, фронтха жангы келгенле болур эдиле. Алгъа баргъан аскер бёлюмге ала чырмау боллукъ эдиле. Аны себепли уа аланы оноуларын этерге керек болгъанды. Командир жесирлени  полкну штабына сюрюрге кереклисин айтханды. Бир-бирле ол оноугъа артыкъ ыразы болмагъандыла. Жесирге тюшгенлени алайда окъуна илишаннга салыуну дурус кёргендиле. Зуев унамагъанды. «Жесирлени ёлтюрюу – жигитлик тюйюлдю, биз адамлабыз, ала да адамладыла», - дегенди.
Ротада Зуевни кесинден башха офицер къалмагъан эди. Жангы адамла алыкъа келмегендиле. Кесини орунуна сержант Сухоруковну къоюп, ол батальонну командирине жолугъургъа кетгенди. «Мен къайтхынчы былай тура турсунла», - дегенди. Зуев кёзден ташайгъанлай, сержант, жесирлени къолларын, аякъларын да темир чыбыкъла бла байлатып, тытыр уругъа атдыргъанды. «Энди быланы юслерине суу къуюгъуз да, къалай ёкюргенлерин бир кёрейик», - дегенинде, солдатла унамагъандыла.
Сухоруков кеси хар бирини юсюн жибитгенди суу бла. Этлери кюйюп башлагъан жесирлени къычырыкъларын эшитип, Зуев чабып жетгенди. Мычымай, насыпсызланы урудан чыгъарып, къолларын, аякъларын да тешдиргенди, жараларын байлатханды. Ёлюмден къутулгъан немисли жашла, командирни аллына келип, тобукъ тургъандыла.
- Ким эркинлик бергенди жесирлени жанларын саулай отда кюйдюрюрге?!
- Мен, - деп, дёрденин тургъузгъанды сержант. – Фашистлени къырыргъа да эркинликми керекди?
- Жесирлени ёлтюрюрге жигит болма да, кишилигинги сермешде кёргюзт, думп бол былайдан, кёзюме кёрюнме, - деп ачыуланнганды командир.
Сухоруков бир талай жылны зонада тургъанын букъдургъан угъай да, ёхтемленнген этиучюсюн биле эдиле ротада. Андан къоркъгъан да эте эдиле. Бичагъы дайым да жанында. Командирине бойсунмазгъа сылтаула излеген къылыгъы бар эди. Алай Зуев кесин басынчакълатыучуладан тюйюл эди. Аскер низамгъа бузукълукъ этгенлени къапларына жыйгъанды.
- Ротаны командири мен ушайма да, сени не ишинг барды жесирлени оноуларын этерге?
- Фашистлеге аллай бир нек жарсыйса, ала бизникилени бир да аямагъандыла.
- Биз фашистле тюйюлбюз. Кертиди, немисли солдатла бизни жауларыбыздыла, алай ала жесирде эселе, биз алагъа адамлагъача къараргъа керекбиз.
Уруш баргъан заманны законларына кёре, аскерде да тутмакъда этиучю къылыкъларын къоймагъан алгъыннгы уголовникни командир илишаннга салыргъа боллукъ эди. Алай Зуев мурдарлыкъ ишге кирирге сюймегенди. Ариулукъ бла кюрешгенди сержантны аскер жорукълагъа сыйындырыргъа. Ол а, акъылы терсине бурулуп, кесин башхаладан бийикге салгъанды, армия тутмакъ зона болмагъанына тюшюналмагъанды.
Офицерни бла сержантны араларында сёз не бла бошаллыгъына солдатла сагъайып къарагъандыла. Батталны ичине къоркъуу кирген эди. Сухоруков адамны ёлтюргенни чибинни эзгенден башха кёрмеген бир ит болгъанын биле эдиле бёлюмде.
Локия улу, автоматын огъары аягъына миндирип, сержантдан кёзюн айырмайды. Командирни уруп къояргъа угъай демезлигин биле эди. Сухоруков къолун акъыртын керохуну къабына жууукълашдыра баргъанын эслеп, Баттал автоматдан анга от жандырды…

Къулбай улу А.
Поделиться: