Сен сюйгенча боллукъду

Хапар

Ол кюнню Азинат бир заманда да унутмайды. Ол уллу машинала жюрюген жолну къыйырында къайры эсе да бара эди. Авариягъа тюшгенлерин да унутханды, жашау нёгерим боллукъду деп, жанына сюеп айланнган адамны сёзлерин эшитгенден сора.

Ол Ахматны таныгъанлы жыл болуп келеди, алай аны юйдегиси болгъанын а билмегенди. Жаш аны айтхан да этмегенди. Азинат Петербургда художник-дизайнерге окъуп, юйге къайтып, ишлерге келген биринчи кюнюнде окъуна архитектура институтну аллында тюбеген эди анга. Ол, эшткни ачып, Азинатны алгъа жиберип:

– Бу ариу къыз бизге не жумуш бла келгенин билсем эди, – деп, чалындыргъанда, Азинат, минип баргъан атлауучунда тохтап, артха айланып:

– Ишлерге, – деп, жангыз сёз айтханды.

Ингирде уа ол ишден чыгъаргъа гюл къысым бла сакълай эди Ахмат эшик аллын. Алай болуп турду сау ыйыкъ. Артда Азинат кеси тилеген эди, бу гюл къысымланы сылтаусуз келтирмезин.

Бюгюн эрттенли ала Чегем тарына тебиреген эдиле. Шахардан чыкъгъанлай окъуна, машинаны халын тап кёрмей, сагъышлы эди Ахмат. Сора, ма, чучхурлагъа жете, анга тынгыламай, машинасы бир жанына кетип, кесин терекге урду да, тохтады. Ол заманда:

– Бизни бирге кёрселе жарарыкъ тюйюлдю, – деди Ахмат. – Мында къайынларым топпа-толудула. Бирле жетдирирле…

Ол сёзледен сора бир зат да жокъ эди Азинатны эсинде, ол жаяу жол жаны бла энишге тебирегенинде. Аны къаты бла озуп кетген машина, артха къайтып, тохтагъанда, ол атламын окъуна тохтатмады. Андан тюшген жаш, къызны къатына атлап:

– Сизге болушлукъму керекди? – деп соргъанда, Азинат, тохтап, аны не айтханын ангылаялмай, кёзюне къарап сюелди.

– Къайры барасыз? Келигиз, олтуругъуз. Мен элтейим.

Къызны билегинден тутуп, алай олтуртду Рамазан машинагъа. Тынгылап келдиле. Жаш сормады зат да, къыз да айтмады. Шахар больницаны аллында экиси да бирча тюшдюле машинадан. Тёгерегине къарады Азинат, соргъан а этмеди зат.

Аны билегинден тутуп, ары кийирип, Рамазан кеси эллиси Асиятны сурады. Акъ халатлы мёлек, жашны кёрюп, узакъдан окъуна ышара жанлады къатына.

– Гвардиячы лейтенант къалай бош болгъанды бюгюн?!

– Къызы, хапарны аз эт да, бу адамны жараларына къара.

Азинатны бир акъ къабыргъалы отоугъа кийирип, онг билегинде жарасын жууду Асият.

– Тигерге керекди. Бусагъат хирургну чакъырып келейим. Атыгъыз къалайды?

– Азинат.

Ол бусагъатда эследи сумкасын къаты тутуп тургъанын, сора андан паспортун, полисин да чыгъарып, столгъа салды. Ызы бла, анга не болгъаны энди эсине тюшгенча, жилярыгъы тамагъына тыгъылып, къыйналды. Сора, Асият отоудан чыкъгъанлай, эки къолу бла бетин жабып, таралды. Жарасы къыйнап, не ачыгъаны ючюн угъай, – жюреги кюйюп. Ол Ахмат айтхан сёзле алай ачы эдиле.

Хирург, эшикни ачып аны кёргенлей, тохтап къалды. Сора, эс жыйып, саусуз таба атлады.

– Азинат, не болгъанды? Эсинги жый, – ол къызны къолларын бетинден айырып, ийиб а къоялмай, къол аязларында бир кесекни тутду. – Хар не да тапды.

Харун аны алай кёргенине Азинат бютюнда бек ачыды. Жюрексинип жиляды. Доктор къыз келтирген дарманмы жарады огъесе, керти да, жюреги бир кесек сабырлыкъмы алды:

– Авариягъа тюшгенме, – деди ол Харуннга.

– Кёрюп турама къыллаучадан жыгъылмагъанынгы. Эсингдемиди, Азинат, мен, суу боюнунда мияла сыныкъны басып, аягъымы къанатханымда, сен манга къаллай кюйдюрген дарман жакъгъан эдинг? Аны дертин къалай алайым. Аллай бир кюн чыгъармы деп тура эдим да, билип къой, санга аны къайтарама.. Иги эсе, бир кёрчю!

Хапарын да тохтатмай, Азинатны жарасын тигип, аллына олтуруп тохтады Харун.

– Айт хапар. Мен сени кёрмегенли ненча жыл озгъанды…

Ала алай олтургъанда, Асият да чыгъып, Рамазаннга халны ангылатды.

Азинат больницагъа жатдырырларын сюймеди, ала да къысмадыла.

– Энди сени кесинги докторларынг бардыла мында – мен бла Асият, – деди Харун, жарыкълыгъы ариу бетине нюр къоша, къара кёзлери жылыу тёге. – Мариямгъа салам айт. Тамбла къалып, бирси кюн а сакълайбыз.

Азинатны юйюне жетдирип, алай кетди Рамазан.

Насыпха, Мариям элге кетип эди да, къызыны халын кёрмеди.

Ахмат кёп кере сёлешди, алай Азинат телефонну алмады. Ол жашагъан фатарны къонгуроуу къагъылгъанда уа, эшик къатына барып:

– Энди мени унут, – деп эки сёз айтды ансы, андан ары зат къошмады Азинат.

Биле эди эшикни ары жанында Ахмат сюелгенин.

Баш кюн да сюеле эди ол къызны ишини аллында. Да нек сюелмейди, анда ишлесе? Сюеле болур… Азинат аны жаны бла ётюп кетерге умут эди, алай ол биргесине ишлеген къызны къолтугъуна кирди да, онг бермеди сёлеширге.

Кабинетине кирип келген Ахматха ол аны атасы аланы къоюп, башха тиширыугъа кетгенин, ала къалай къыйналып жашагъанларын, Азинат кесине бир заманда да алай этмезге сёз бергенин да айтмады, алай а аланы араларында бир заманда да байламлыкъ болмазын ангылатды.

Харунну уа Азинат, керти да, бек эрттеден таныйды. Ортада юч-тёрт жыл болгъанлыкъгъа, ала сабий тенгле окъунадыла. Школну бошагъанлай, Харун Ростовха кетген эди медицина факультетге кирирге. Келген заманында уа Азинатха саугъа келтирмей къоймагъанды. Ол окъугъан жеринден орус тиширыуну алып келгенде, Азинатны, алыкъа школда окъуй тургъан къызчыкъны, жиляп, киши тыялмай эди. Ол кюн эсине тюшсе, Азинат кесине алай кюледи. «Биреуню жашы… Не ишинг бар эди кимни алса да огъесе санга сёзмю берген эди, алай жиляу этерча?» – деп бюгюн да сорады кеси кесине.

Ол алгъа Нальчикде техникумда, артда Москвада архитектура институтда окъугъанды да, мынга барыр эдим, юйюр къурар эдим деп эсине келмегенди. Артда ангылагъанды, анасы къатлап-къатлап къайгъыргъанда, адамгъа юйюр да, сабий, жууукъ-ахлу да керек болгъанларын. Алай а анга сёлешген жашланы къайсысын да шуёху Харун бла уа тенглешдиргенлей тургъанды.

Бюгюн аны кёргени тюненеги жарсыуларын селирек этгенди да: «Ахматны несине алданыргъа боллукъду адам?» – деп сорады кесине. Алданыр заты уа бар эди – сыфаты, саны, ариу ышаргъаны, сау дуния сыйыннган ала кёзлери… Айхай, ол сюйгенча болмады.

– Мен сюйгенча болмады, угъай.

Мен сюйгенча боллукъ да болмаз эди.

Кёп умутум къала келди умутлай,–

Аллах айтса, бу жол да толмаз эди… – деп, къатлай эди ол кеси кесине элли поэт жашлары такъгъан назмуланы, юйге бара.

Не бек хазырланып турса да, экинчи кюн бармады больницагъа. Ингирде уа Харун кеси келди юйге. Сора олтурдула ала, чай иче.

– Энди таулу къызлада да хычин этген адет къалгъанды. Тюкен ашла бла алдап къоядыла, – деди Харун, ёнгелеген этгенча.

– Менича къызгъа ол неди?! – деди да, Азинат отха картоф салды.

Ол тылы эте тургъунчу, Харун картофну ариулады... Ала элни къартын, жашын да тюшюрдюле эсге. Харунну анасы эртте ёлген эди да, аны танымагъанды Азинат. Атасын бла, эрге бармай, къарындашындан туугъанны ёсдюрген Салихатны уа иги таныйды. Алада аз сыйланмагъанды.

– Салихатча хычин этерикме десем, сени да, кесими да алдарыкъма, алай бир затха ушатсам да игиди.

– Эт, эт, ол эртте сыйлаучу къынгыр хычинлеринг да эсимдедиле. Аладан да къачмагъанма.

Харунну кюлгени жаланда отоуну жарыкъ этип къоймай, Азинатны жюрегин да жарытды, жангыртды.

– Келин а… Бек иги хычинлеми этеди?

– Ким келин?

– Ол сеники. Наташамы эди аты?

– Билмейме, сизни аллай келинигиз барды деп, – деди Харун сансыз, хумужу хычиннге узала.

Артда уа ала эски суратлагъа къарадыла.

Солуу кюнде экиси да элге барыргъа дедиле да, танг атханлай окъуна табылды Харун.

– Энчи такси сакълайды сизни, Сизни Уллулугъугъуз!

– Алай эсе, кетдик.

Кёп болмай авариягъа тюшгенликге, Азинат къоркъмайды машинадан. Харунну жанында тынчлыкълыды. Радиону да жырлата, таулу жырланы да аны бла бирге айта, къалай жетгенлерин да эслемедиле. Харун, туугъан юйюню жаны бла ётюп кетерге да бир деди, артда артха къайтырча, алай Азинат унамады.

Экиси да арбазгъа бирге атладыла. Ачылып тургъан эшикге, юйден чыкъгъан ауазлагъа да сейирсине, кирип барсала, къоншу тиширыула жыйылып, юйню къабыргъаларын да сюртюп, кими юй тюбюн жууа, кими букъу сыйпай тура эдиле.

Келгенлени кёрюп, Саният, аланы араларында бек жаш адам, Азинатны тенгшиси, шинтикге минип, шкаф башына узала тура эди да, андан тюшюп келип, буштугъун да бир жанына салып, башында жаулугъун тешип, аны Харунну билегине къысып тохтады.

Арбазгъа киргинчи окъуна кёлю толуп сюелген Харуннга жан кирди, ышарды, кюлдю:

– Адетни этерге борчлума, – деп, чыгъып кетди да, уллу хуржунну толтуруп, кампет-къалач, татлы суула келтирди.

Ол алай кетгенде, къоншу Фатимат:

– Жарлы ёксюзню Нальчикге жыйылгъанын эшитип, юйюме келеме дер деп, ол оюм бла кюрешебиз, – деди. – Ол оруслусу да башхагъа тагъылып кетгенди деп эшитгенме бизни жашдан. Сабийи болмагъаны да насыбы…

Айхай да, юйлерине да чакъыраллыкъ эдиле къонакъланы, алай а анча жылны иесиз тургъан юйню къууанчын сыйырыргъа болмай, хар бири юйюнде тапханын келтирип, стол къурап олтурдула къоншула.

Бир кесекден а ала Азинатны бла Харунну тойларына жыйыллыкъдыла.