Огъары Малкъаргъа баргъан жолну тарыхындан

 Огъары Малкъаргъа баргъан жолну къурулушуну эм анда ишлегенлени юслеринден кёп хапарла бла  таурухла жюрюйдюле. Эшитгенле къошхан, къоратхан да эте болурла. Кертиси уа къалай болгъан болур,  къачан,  къалай эм кимле ишлегендиле ол жолну? Ол да миллетибизни тарыхыны бир бетиди.

 Ара архивде, аны юсюнден  къагъытлагъа къарай, бир къауум документ табабыз. Алагъа жюз жылдан  артыкъ болады. Биринчисинде алай айтылады: «Огъары Малкъарны  старшинасына жамауатны жыйып, жол ишлеуню юсюнден сёз  кётюрюрге, эл къаллай бир ишчи бла ырысхы бла болушлукъ эталлыгъын шарт билирге.

Этилген оноугъа уа жыйылыугъа келгенлени хар бирине къол салдырыргъа».

Бу къагъыт 1883 жылда 8 декабрьде Терк областьны Нальчик округну таматасындан келгенди. Ол заманда Малкъар жамауатны старшинасы Абайладан болгъанды. Ол быллай жууап къайтаргъанды: «Сизни айтыуугъузгъа кёре, жамауат  жыйылыу болгъанды. 474 къол кётюрюрге эркинликлери болгъан юй иеден жыйылыугъа 364-сю къатышханды. Оноугъа кёре, жолну къурулушун 1884 жылны жаз башында башларгъа боллукъду.

 Баям, жол ишлеу да айтылгъан кезиуде башланнган болур эди. Нек дегенде архив документлеге кёре, 1884 жылда 11 майда Огъары Малкъарда, Къашхатауну келечилери да къошулуп, жыйылыу болады. Ол заманда Къашхатауну башчылыкъ этген энчи органлары болгъанды. Битеуда анда 600 къол кётюрюрге эркинликлери болгъан юй иеледе 450 адам болгъанды.

 Жыйылыугъа келгенле жолну къурулушун бардырыргъа, жалгъа кирип ишлерге, подрядчы табаргъа кеслерини араларындан юч ышаннгылы адам  айыргъандыла. Ала была болгъандыла: Абайланы Аслан-Мырза хажи, Кюйгенланы Геурге, Темеккуланы Омар. Аланы кеслерини оюмларына кёре, жолну къурулушун бардырыргъа подрядчы табып, аны бла келишимле этерге жамауатны атындан эркинликлери болгъанды. Аллай табылмаса уа, жолну эл кеси кючю бла ишлеригини юсюнден билдиргендиле. Къагъытха Абайланы Гергокъ кеси эм 450 окъуу болмагъан адамла ючюн да, аланы тилеклерине кёре къол салгъанды. Ол кезиуде Малкъар жамауатны старшинасы Шаханланы Шаухал болгъанды.

 Подрядчыгъа Муратанов Харлампий Панайотович деген саудюгерчини тапхандыла. Баям, жол ишлеуде керекли затланы асламысын ол мажарып тургъанды. Бир-бир  къагъытлада ол адам жолну къурулушуна Тифлисден окъуна кёп ушкок от (порох) келтирип  тургъаныны юсюнден айтылады.

Ушкок отну башха жерледен да мажаргъандыла. Сёз ючюн, 1889 жылда 11 майда бардырылгъан  жыйылыуда этилген оноугъа кёре уа, жолну къурулушуна  40 минг сом  ётдюрлюгюню юсюнден айтылгъанды.