Исси жай – саулукъгъа сынау

Жайны иссилиги  адамны чархына уллу сынауду. Артыкъда ол  гипертониядан неда диабетден ауруй эсе. Къыйынлыкъ келмезча не этерге боллукъду? Аны юсюнден «Ваш доктор»  медицина араны врач-терапевти Хуламханланы Халимат  бла ушакъ этгенбиз.

- Къан басымлары бийик болгъанла бу жай исси кюнледе кеслерин къалай жюрютюрге керекдиле?

-Исси кезиуледе кёп боладыла инсультла, инфарктла эм гипертоникалы къытлыкъла. Аны ангылагъан къыйын тюйюлдю. Тер болуп адамны санындан суу эм минерал тузла кёп кетедиле, аны хатасындан къан къалын болады. Ол а жюрекге ауурлукъну кёбейтеди, тамырлада къанны уютуп, токалчыкъла этерге боллукъду.

Къоркъуусузлукъну  жорукълары: суусун затланы ичерге  къоркъмагъыз. Кёп эшитирге боллукъду исси кюнледе гипертониклеге бир литрден кёп суу ичерге жарамайды деген сёзлени. Ол тюздю, этлери  кёбюучю эм жюреклери ауруучу адамланы алып айтсакъ. Башха болумлада уа кюннге эки литр суу ичерге керекди, исси кюнледе уа - юч литрни окъуна. Жаланда суу сууукъ болмасын -  ол жюрекге ауур боллукъду. Ичер затларыгъызны сууукълукълары юйню хауасыны температурасыча болсунла. Помидор суу эм  жемиш суула, гара суула, айран иги къандырадыла суусапны, адамны чархында сууну, тузланы да кереклиси чакълылай тутадыла.

- Ишлерге тюшеле уа не этсинле?

- Саусузла санларына ауурлукъ сынатмазгъа керекдиле. Ауур ишлени эрттенлик неда ингир салкъынлада этерге кюрешигиз. Бек исси кюнледе гипертоникле сагъат 11-ден башлап 19 сагъатха дери тышына чыкъмасала игиди, артыкъда адамладан толу транспортха минмезге керекдиле. Кондиционер жокъ эсе, юйню жыяма деп кюрешмегиз, плитаны къатында да турмагъыз. Солугъуз бир кесек, къол иш бла кюрешигиз неда телевизоргъа къарагъыз.

Иссиленсегиз, сууукъ душ керек тюйюлдю. Иссиликни сууукъ бла алышындырыу  къан тамырланы къысдырыргъа боллукъду, ол а болумну бютюнда осалландырлыкъды. Душ жылы болсун, андан чыкъгъандан сора юсюгюзню жан жаулукъ бла сыйпамагъыз - теригизден суу кеси къуруп кете барса, саныгъызны сууутурукъду.

Тузну хайырланыуну азайтыгъыз, ол санда жашырынлыкълада болгъанларын хайырланыуну да, ала къыймалада, консервалада, жарым фабрикатлада болуучудула. Кофени, кючлю чайны, эсиртиучю ичгилени, тютюнню да къоюгъуз.

- Диабетден къыйналгъанлагъа не зат айталлыкъсыз?

-Диабетден ауругъанлагъа кюйдюрюрге жетдириучю иссиликни къой да, башха адамла эсге алмагъан 26-29 градус иссилик окъуна къоркъуулуду. Ала  бек терлейдиле, адамны чархы сууну терк тас этеди. Аны хатасындан а къанда балтуз  терк кёбейеди эм  ол аурургъа боллукъду. Исси кюнледе болум бютюнда осалланады, ол кезиуде  инсулин эм диабетге къажау хайырланыучу башха дарманла дарманлыкъларын терк тас этедиле. Аны бла бирге диабетден ауругъанланы терилери кюннге бек тёзюмсюз болады. Ала кюннге бек терк кюедиле, аны хатасындан жугъуучу аурууладан да башхаладан эсе кёп ауруйдула.

- Кеслерин къалай сакъларгъа керекдиле?

- Суусун затланы мардасы бла ичерге керекди. Исси кюнледе уа диабетикле сууну гитче уртламла бла терк-терк сагъатны ичинде юч-тёрт кере ичселе игиди. Иш бла байламлы эшикге чыгъаргъа керек болса уа, къаныгъызда глюкозаны тийишли мардада жалчытырыкъ дарманланы биргегизге алыгъыз. Аланы сууукъну жалчытыучу контейнерчикледе, бир да болмаса, аллай хуржунчукълада тутугъуз. Аллай дарманланы юйде холодильникде тутаргъа боллукъду бузлатмазча тапкасында.

Кюнде кёп турмагъыз,  салкъын жерле бла жюрюгюз. Женгил, хауаны тыймагъан, аны бла бирге инбашларыгъызны, билеклеригизни жапхан кийимлени кийигиз. Алай эсе да, эсигизде болсун - кийим ультрафиолет таякъладан сизни 100 процент къоруулаялмайдыла. Кюн таякъладан къорууларыкъ  SPF кремни жагъып чыгъыгъыз тышына, бир кесекчик турлукъ эсегиз да кюнде.

Башыгъызны сакълагъыз, жаулукъ, кепка – не зат да болсун, башыгъыз жабылылыргъа керекди. Андан сора бу жай кёпле шемшияла бла жюрюйдюле, ол аламат жангы тёреди. Жайгъа деп уллу ариу шемишияла бардыла тюкенледе. Ала жаланда жауундан угъай, кюнден да сакълайдыла. Сабийлени да кюн кюйдюргенде  орамгъа ойнаргъа жибермегиз, эрттен, ингир салкъында ойнасала да, жетерикди.  Исси жай  саулукъгъа сынауду, кесибизни тюз жюрюте билейик.