Арыкъла башхаладан кёпмю жашайдыла?

 Халкъны арасында саулукъну сакълауну амалларыны юслеринден кёп тюрлю хапарла жюрюйдюле. Кертисин айтханда, бир специалистле юйретген амалланы  башхала терсге санайдыла. Бюгюн биз жаш врач-диетолог Биттирланы Асиятха беш аллай магъаналы соруугъа жууапла беририн тилегенбиз.                            

- Врачха не ауруу бла да барсанг, арыкъ болургъа керексиз, деп башлайдыла. Диетологла да семиз болуу  саулукъгъа хаталыды дегенлей турадыла. Семизлик, керти окъуна, алай къоркъуулумуду?

- Арт заманда бардырылгъан тинтиулеге кёре, адамны саулугъу семизликге бла арыкълыкъгъа кёре тюйюлдю. Сиз къуруда олтуруп, жатып турмай эсегиз, къарыуугъузгъа артыкъ кюч салмай, бир тюрлю иш бла жубана эсегиз, аллай амалыгъыз жокъ эсе уа, кюннге, сёз ючюн, къыркъ минутну жаяу айлана эсегиз, ашагъан ашыгъызны айыра эсегиз, тёрт-беш артыкъ килограммгъа саулугъугъузгъа хаталы тюйюлдюле.

Аны америкалы алимле да тохташдыргъандыла. Ала кёп заманны семизлеге къарап,  сынап тургъандыла да, аланы арасында спорт бла кюрешгенлени саулукълары арыкъладан эсе мажал болгъанын кёргендиле.

 Ингилизли алимле уа теберге сюймеген арыкъланы окъуна ич жаулары иги кесек болгъанын айтадыла. Аны себепли ала спорт бла кюреширге, ашны да айыртларгъа чакъырадыла.

  -Болсада  арыкъ болуу модагъа киргенди да, субай болур ючюн кёпле кёп тюрлю амалланы хайырланадыла. Къышхыр къошулгъан гыржындан семирмейсе деп да эшитгенме.

 - Кертисин айтханда, акъ гыржында, къышхыр къошулгъанда да калорийле бирчадыла. Аны къаллай бир ашагъаннга кёре болады хар не да. Сёз ючюн, кюннге бир буханка ётмек ашасанг, семирмей не этериксе?

Алай къышхыр къошулгъан гыржын аш орунда ашны эритирге болушханы эртте тохташдырылгъанды. Аны себепли диетологла эрттенликде аллай гыржынны ашауну дурус кёредиле.  Бек игиси эрттенликде аны бишлакъ бла ашасагъыз. Алада болгъан витаминле бирлешселе, адамгъа къарыу бередиле, кёлюн кётюредиле.

- Жашил чай да артыкъ килограммланы къурутады дейдиле да?

-Жашил чайны юсюнден кёп жазылады эм айтылады. Кёпле аны арыкъ болур ючюн ичедиле. Алай  австралияны алимлери  тергегеннге кёре, аны ол жаны бла хайыры азды. Болсада  ол саулукъну кючюлендирирге болушады, къан тамырлада холестеринни къуралырына чырмау этеди. Аны лимон бла ичсенг а, иммунитетни кючлендирирге болушурукъду.

 Алай жашил чайны да мардасы барды, андан кёп ичиу нервалагъа, жюрекге хаталыды, баш аурууну къозгъайды, жукъудан айырады. Ол алай жашил чайда кофеин кёп болгъаны ючюндю.

-Жукъуну юсюнден да кёп тюрлю оюмла жюрюйдюле.   Адамла сау ыйыкъны ишлеп, солуу кюнледе уа кеслерин жукъугъа бередиле. Анга уа не айтыргъа боллукъсуз?              

 -Билемисиз, статистика шартлагъа кёре  баш кюнледе жоллада аварила кёбюрек боладыла. Специалистле аны сылтауларын ищлеп, тинтиуле бардыргъандыла да, ол аллай адамла солуу кюнледе кеч жатханлары, эрттенликде уа кёбюрек жукълагъанлары ючюн болгъанын тохташдыргъандыла. Анга ийнанырчады, нек дегенде, адамны харкюнлюк жашаууну барыу халы бузулуп,  эси жютюлюгюн тас этеди.

Алайды да, артыкъ сагъатланы жукълагъанны хайырыдан эсе хатасы кёбюрекди. Алай марда бла тохташдырылгъан жети сагъатдан аз жукълагъан да иги тюйюлдю.  Болсада ол юйреннген ыздан тайгъан андан да аманды. Ыйых кюн кёп жукъласагъыз, артда кечге дери жаталмай туруп, ызы бла уа баш кюннге кёзлеригиз да къысыла-къысыла турлукъду.

-Ма жай да жетди, кюннге къызаргъа сюйгенлеге зауукълу заманды ол. Алай кюннге къызаргъа жарамайды, ол рак аурууну  къозгъайды деп, врачла къуруда эсгергенлей турадыла. Сизни оюмугъуз а къалайды? 

 - Бу соруугъа жууапны доктор Джейкоб Тейтельбаум «Керти сылтау – керти амалла» деген илму ишинде бергенди. «Рак аурууну къозгъалыуунда жаланда кюн терсди деп айтыргъа жарарыкъ тюйюлдю. Аны сылтаулары кёпдюле – иммунитетни къарыусузгъа кетгени, жукъусузлукъ, арыгъанлыкъ… Кюн а жашаугъа бек керекли Д витаминни къаныбызгъа сингдириуде уллу магъананы тутады.  Ма аны азлыгъы ёшюнде ракны, аутоимунный аурууну, склерозну, диабетни да къозгъайды», - деп жазгъанды доктор кесини илму ишинде.

Аны бла бирге ол кюнде асыры бек кюйгенни да хайырлыгъы санамайды.

Ушакъны Юсюпланы Галина бардыргъанды.
Поделиться: