Хаталы огъесе хайырлы соцсетьле?

Социал сетьле чыкъгъанларына, анга, баям, бек кёпле къууаннган болур эдиле. Бу затланы къурагъанла, ала адамланы араларында байламлыкълагъа, бютюн кёп информация бла шагъырейленирге себеплик этериклерине ышаннгандыла. Алай ол кёпге бармагъанды, аны тынгысызлыкъ алышындыргъанды, быллай сетьле уа ётюрюк кенг жайылгъан жер болгъандыла. Дагъыда алагъа кёп заман бёлгенле аладан айырылалмай тохтагъанлары да эсленнгенди.

Америкада Стэнфорд эмда Нью-Йорк университетлени алимлерини къаууму социал сетьни хайырын бла хатасын билир умутда тинтиуле бардыргъандыла. Жер башында аладан эм уллусу – Фейсбукду, анга бир ненча миллиард адам къарап олтурады. Орта эсеп бла тергегенде, аланы хар бири да анда кюн сайын сагъатха жууукъ заманларын оздурадыла. Ма ол себепден алимле тинтиулерин бардырыргъа аны сайлагъандыла. Алагъа къатышыргъа себеплик этерге уа юч мингнге жууукъ адам ыразылыкъларын бергенди.

Алимле аладан 58 процентине аккаунтларын къырып кетерирге (тёрт ыйыкъгъа) буйрукъ бергендиле. Аны ючюн а аланы жюзюшер доллар бла саугъалагъандыла. Къалгъан адамла уа контроль къауумгъа тюшгендиле. Алгъа барып айтсакъ, ол биринчи къауумдан эки проценти, белгиленнген тёрт ыйыкъны тёзмей, Фейсбукда аккаунтларын жангыдан ачхандыла.

Бу сынамны ахырына дери ётгенле бла не болгъанды? Социал сетьсиз бир ай кечиннгенлени халлары, жашаугъа ыразылыкълары да игирек болгъанды. Ала тынгысызлыкъны бла кёлсюзлюкню азыракъ сынагъандыла. Аны себепли алимле быллай сынамны психотерапевт берген болушлукъну экиден бирича кёргендиле.

- Биз чыгъаргъан эсепле кёргюзтгенлерича,  Фейсбук адамны акъылын асыры тюрлендиреди, - дегенди Нью-Йоркда университетни профессору Хант Аллкотт. – Соцсетьледен кетгенлени бош  заманларына кюн сайын бир сагъат къошулгъанды. Ала юйдегилери, нёгерлери бла да асламыракъ тюбешип тебиреген эдиле.  Сынаула  бошалгъандан сора анга къатышханланы беш проценти Фейсбукда аккаунтларын арталлыда унутхандыла, къалгъанла уа анда заманларын 23 процентге азыракъ ётдюрюп тебирегендиле.

Алай мында соцсетьле кеси жангыз болгъанлагъа дарманды деген  оюм да барды. Ол бирлеге жау эсе, бирлеге уа – ахшылыкъды, дегенча. Бир-бир алимле быллай сетьледе кечиниуню хайырындан эсе хатасы кёпдю дейдиле. Интернетге аслам заман къоратылады, бетден-бетге къарап ушакъ этиу аз болады. Башха жанындан а, кеси жангыз болгъанлагъа ала дарманча кёрюнедиле. Быллай адам алада аны бла бир акъыллы болгъанла неда башха регионлагъа кёчюп кетген танышлары бла ушакъ этерге амал табады, дейдиле.

Сетьле  фахмулу адамлагъа да кёп онгла бередиле: бирле анда кеслери тюшюрген суратланы кёргюзтедиле, аш эте билгенлери неда кеси къоллары бла къурагъан затлары бла махтанадыла. Ала профессионал байламлыкълагъа да магъаналыдыла.

Хатасы уа кимгеди кёп? Бир-бирле, ишлерини энчиликлери ючюн кёп тюрлю адамла бла аслам ушакъ этедиле. Ала: педагогла, врачла, башха социоэкономика усталыкъланы келечилеридиле. Адамла андан да арыйдыла. Алагъа башха солур амал керек болады.

Дагъыда психикалары осал болгъанла да бардыла. Интернетде къаугъала къозгъагъанла асламысында ала болуучудула. Алгъын да быллай адамла жамауат  жыйылгъан жерледе дауур этип, кеслерине халкъны эсин алай бургъандыла. Энди уа  социал  сетьледе да алай этер амал чыкъгъанды. Сёзсюз, алагъа чек салыргъа кереклисин унутургъа жарамайды.