Бек ауур эмда багъалы налмас

Кёп къалмай жюз жыл мындан алгъа Къыбыла Африканы тийресинде ары дери бир жерде да болмагъанча аллай уллу налмас таш табылгъанды. Бу багъалы затны юч мингден артыкъ карат эди, неда, башхача айтханда, 621,2 грамм.

Налмас табылгъан рудникни жумушларына къарагъанладан бири – Фредерик Уэлс – ол кюн ингирде магъадан чыгъаргъан жерни къабыргъасында абери жылтырагъанын эслейди. Къармашып, ишчиле бла бирге алайгъа тюшерге кюрешеди. Къыйналгъан эселе да бу адамла, аланы къыйынлары айтмазча, тергемезча аллай багъа бла къайтарылгъанды. Тогъуз метр теренликде къабыргъадан чыгъарылгъан жылтырауукъ зат бир да болмагъанча уллу налмас болуп тюшгенди: жарым килограммдан ауур, кеси да адамны къол аязы чакълы бир.

Специалистлени оюмларына кёре, бу таш андан бютюнда деменгилини кесеги эди. Алай ол а не изленнген эсе да, табылмагъанды. Табылгъан налмасха уа  рудникни иеси Томасны тукъум атына кёре «Куллинан» деген ат бередиле.

Кёбюсюнде жер тюбюнде табыла тургъан багъалы ташланы ичлеринде сыныкълары, башха ташланы, темирлени кесеклери да болуучудула. Алай «Куллинан» бир да болмагъанча аллай таза болуп тюшеди. Аны багъасы асыры бийикден, иги кесек заманны сатып алыргъа бир адамны да къолундан келмегенди. Бу тамашалыкъгъа кеси кёзлери бла къарайма дегенлеге иеси аны Йоханнесбург шахарда банкда кёрмючге салып да тургъанды. Багъалы ташны битеу халкъ ахча юлюш (биршер шиллинг) этип сатып алыргъа керекди, деген оюмла да болгъандыла. Алай ахырында ишге политикле къатышхандыла.

Трансвааль республиканы законла чыгъарыучу ассамблеясы налмасны, иесинден сатып алып, Англо-Бурск урушну бошалгъанына жоралап, мамырлыкъны кючлендириу умут бла Англияны патчахы Эдуард VII берирге дейдиле. Алай бла 1907 жылда сатыу-алыу келишим этиледи. Аны 150 минг фунт-стерлингге алып, патчахны туугъан кюнюне 9 ноябрьде саугъалайдыла.

Шёндюгю специалистле ол таш алыучуланы къолларына бек учуз багъасы бла тюшгенди дейдиле. Ол жыллада окъуна анга эм азы 8 миллион фунт-стерлинг тёлерге керек эдиле. Аны шёндюгю багъалагъа кёчюрсе уа, налмасны багъасы 94 тонна алтын бла тенг болады!

1908 жылда уа аны кесеклеге бёлюп, накъут ташла этерге келишип, Амстердам шахаргъа белгили Асскор ювелирлеге жибередиле. Тёрт жылны ичинде аны кесек-кесек этип, жарашдырып, 105 накъут таш этедиле. Алай бла бу ишни ахырында налмасны ючден бири къалады. Уллу накъутланы бары да Англияны патчах белгилерин жасалайдыла. Эм уллусу уа – «Куллинан-1» Эдуард VII скипетрини баш жанында жерин табады.

Омарланы Мурат хазырлагъанды.
Поделиться: