Жарыкъ бетли, къуш кёзлю жигит

Жаболаны Лауканы бла Шауаланы Налдюзню тёрт жашлары, бир къызлары бар эди. Акъ-Сууну школун бошагъанлай, сабийле Нальчикде  билим алгъандыла. Бек кичилери Асхат да  педтехникумну бошагъан эди.  Андан сора аны  Кёнделенни школуна устаз этип жибередиле. Бир  ауукъ замандан а КъМАССР-ни Халкъны  жарыкъландырыу министерствосуна кёчюредиле. Отуз сегизинчи жылда  уа аскерге  чакъырадыла.

Ол кезтуде Финлядия бла уруш башланады. Асхатны да анда хапары чыгъады. Бу уруш къысха заманны ичинде бардырылгъан эсе да, бизни жаныбыздан кёп аскерле къырыладыла. Анда ёлген солдатланы  юслеринден тау эллерибизде да хапар жюрюгенди.

Асхатны атасы-анасы, ахлулары да анга къоркъуп тургъандыла. Артда  белгили болгъанына кёре, ол Запад Украинаны, Молдавияны, Прибалтиканы СССР-ге къошуу урушлагъа да къатышады. Аллахны  ашхылыгъындан, жаш юйюне сау-саламат къайтады. Сау эл къурманлыкъла бла  тюбейди жигитлерине.

Аскер борчун намыслы толтуруп къайтхандан сора, Асхат ёз тилибизде чыкъгъан «Социалист Къабарты-Малкъар» газетде ишге тохтайды. 1941 жылда 20  июньда Къабарты-Малкъар АССР-ни Баш Советини Президиумуну жыйылыуу болады. Аны ишине, башха къуллукъчула бла бирге, газетибизни письмола бёлюмюню таматасы Жаболаны Асхат да къатышады. Анда республиканы адамларыны къолайларын къалай бла игилендирирге боллугъуна къаралгъанды. Ишинден тышында Жабо улу аллай  жумушлагъа къатыша тургъанды. Ол да, анга оноучуланы уллу хурмет этгенлерин ачыкълайды.

Эки кюнден а къанлы къазауат башланады.  Кёп таулу жашла бла Асхат да кетди сюйген Ата журтун къорууларгъа.

Кёплени жутхан Дон сууу. Аны къатында гитлерчиле бла къанлы сермешле бардырыладыла. Бир заманда Жаболаны Асхатны танкы, алгъаракъ чыгъып, жууугъуракъдагъы немис танк таба атдырады. Олсагъатлай ол, быргъысын да жерге тиреп, къара тютюн этип тебирейди. Башха жау танкла уа бизникилени къуршоугъа алып башлайдыла. Асхат кесини танкын экинчи немисли темир машинагъа атады. Ол къачаргъа да кюрешеди.  Алай ол да  къутулалмайда совет танкны огъундан. Андан сора душманла артха кетедиле. Бу жигитлиги ючюн анга Къызыл Байракъны ордени берилген эди.

Асхат урушну отунда айланнганлыкъгъа, юйюне, ишчи нёгерлерине письмола жибере тургъанды: «Шёндю бизни баш борчубуз – немис-фашистлени ууатып, Ата  журтубузну аладан эркин этиудю. Аны ючюн къаты кюреширикбиз жерлешлерими урушда этген жигитликлерин эшите-эшите турама. Мени ариу шахарым Нальчикге уа бек тансыкъ болгъанма», - деп жаза эди ол.

Уруш жолла Асхатны Харьков тийресине элтедиле. Гитлерчилени аслам аскер  кючлери агъач ичлерине сингипдиле. Ала къыстау жангы сермешге хазырланадыла. Фашистлени акъылларын билирге керекди. Къалайдан, къачан, къаллай кюч бла чабыууллукъ этерикдиле?

Аны ючюн а, аладан адам урлап, хапар билирге керекди. Ол борчну Жабо улугъа буюрадыла. Ол эки нёгери бла жортууулгъа чыгъады. Къарангыды. Душман болгъан жерге барыргъа керекди, алайсыз иш боллукъ тюйюлдю.

Жашла бара баргъанлай, ушкок атылады. Бизникиле терк окъуна журге аууп, бауур тёбен сюркелип тебирейдиле. Бираздан терен чунгургъа ташаядыла. Немислиле быланы эслеген болур эдиле, баям, аямай юслерине автоматладан атдырадыла.

Асхатны аягъына окъ тиеди. Нёгери терк окъуна аны байлайды да, ючюсю да автоматла атылгъан таба тебирейдиле. Бираз баргъанлай, кечегини къарангысын жырып: «Къолларыгъызны ёрге кётюрюгюз», - деген ачы таууш эшитиледи. Нёгерлеринден алгъаракъ болуп, Асхат, автоматны къалагъы бла уруп, къычыргъанны юсюне ауады. Ол алай эте тургъанда, дагъыда  ючеулен чыгъадыла. Жабо улуну нёгерлери Политько бла Селиванов да экисин ёлтюредиле, ючюнчюсюн а жесирге аладыла.

Ол жигитлиги ючюн Асхатха Къызыл Жулдузну ордени берилген эди. Акъ суучу жигит жаш юйюне хорлам бла келирге умут этген эди. Жарсыугъа, аны умуту толмады.

1943 жылда 18  январьда Воронеж тийресинде бардырылгъан къызыу сермешледен биринде Жаболаны Леуканы жашы  Асхат жигитча ёлгенини эм ол анда  къарындаш къабырлагъа асыралгъаныны юсюнден аны украинлы шуёху Политько, Акъ-Суугъа эгечи  Жанкъушха къагъыт жазып билдирген эди.

Алай бла бошалгъанды кенг мангылайлы, жарыкъ бетли, къуш кёзлю жигит жашны жашау жолу. Ол ёлгенден сора нёгерлери  «Комсорг Асхат Жабоев» деп  назму жазадыла. Жабо улу танк батальонну комсоргу эди.

Ол назму буду:

А был он молод и красив,

Лицо светилося улыбкой.

И виделся избыток сил,

Во всей его фигуре гибкой.

 

Высокий лоб, высокий чуб,

Прямой зачес и волос чёрный,

И песню льющуюся с губ,

В себя впитал здесь воздух горный.

 

Он был, наверное, поэт,

Рождённый для иного боя.

А в донесениях воспет,

Как лейтенант Асхат Жабоев.

 

Он по врагу стрелял в упор,

И страху не было в помине.

Он был орлом Балкарских гор

А пал героем на равнине!

Уруш да бошалды, хорлам да келди. Халкъ жигитлерине хурмет эте, къанлы къазауатдан къайтмай къалгъан жигитлерини атларын орамлагъа, мекямлагъа аталгъанды. Акъ-Сууда да элни администрациясыны оноуу бла Асхат жашагъан  орамгъа аны аты берилгенди.

Адамла да гюллечадыла. Тууадыла, ёседиле, чагъадыла, къууат бере. Алай бир бек ариулары замансыз юзюледиле, жарсыта. Жаболаны Асхат да аллай  гюлледен бири эди. Замансыз жашауу ёчюлген.

Османланы Хыйса.
Поделиться: