Файгъамбарны ахыргъы хажилиги

Мухаммад файгъамбар, Аллахны саламы анга болсун, жашауунда ахыргъы кере хажны къыла, бизни Жаратханнга быллай тилек этгенди: «О, Аллах! Бу жолгъа чыгъа,  ийманыбызны сакълай, сени ыразылыгъынга тийишли болурча ахшы ишлени тамамларгъа онг, кюч-къарыу бериринги тилейбиз».

Файгъамбарны, Аллахны саламы анга болсун,  хажилиги исламны тарыхында энчи жерни алады. Ол Мухаммадны жашаууну ахыргъы кюнлерини, бу дунияда анга салыннган борчну толтуруп, Аллахуталагъа къайтханыны белгисиди. Бу сыйлы жолоучулукъ файгъамбарны бизни Жаратханны жолунда къыйын, сынауладан толу, аны бла бирге уа жетишимлени, хорламланы, къууанчланы 23 жылын бегейтгенди. Ол Мединадан Мекка таба хиджраны 10-чу жылында (632 жыл) Зулькада айны 25-чи кюнюнде атланнганды.

Тарых           

Мухаммад файгъамбар (АСБ) Меккагъа хаж къылыргъа барлыгъын белгили этгенде, Аравий жарым айрыкамдан муслийманла Мединагъа жыйылып башлайдыла. Зуль-Хулайфа деген жерге жетгенде, файгъамбар сахабларына Аллахутала анга бу ёзенде намаз къылыргъа эмда хажны бла умраны бирге толтурургъа буюргъанын билдиреди. Ол толу абидез алып (гъусль), духла къуюп, ихрамны киеди эмда тюесине минип, Мекка таба атланады.

Хаж Зульхиджаны 8-чи кюнюнде башланады. Мухаммад файгъамбар муслийманланы хаж къылыуну жорукъларына юйретгенди: ол Каабаны тёгерегине айланып, тауафны толтургъанды, Сафа эм Марва дуппурланы арасында айланнганды, Мина ёзенде кече къалгъанды, кюн чыкъгъандан батхынчыгъа дери Арафада сюелгенди, Муздалифагъа    баргъанды, Минада ташла атханды. Битеу бу жумушланы бошагъандан сора, ол дууа тутуп, сахабларына: «Хажны къылыуну тёрелерине юйренирге кюрешигиз, быйыл бу сыйлы ишни  мен ахыргъы кере толтура болурма»,-дегенди.

 Арафада туруу хажиликни эм магъаналы тёресиди. Анда файгъамбар кесини ахыргъы ууаз айтханды эмда анга Къуранны ахыргъы аятлары берилгендиле.   Тарыхчыла жазгъанларыча, анга 124 минг адам тынгылагъанды, жыйылгъанла аны барысы да эшитирча  Рабиа ибн Умайя Мухаммадны хар сёзюн къычырып къайтаргъанды.

Мухаммад 36  тюени къурман этгенди, ол а хажиликни бошалгъаныны белгиси болгъанды.  Къурман келтиргенден сора файгъамбар чачын къыркъдыргъанды. Онг жанында чачын ол адамлагъа юлешгенди, сол жанындагъы уа Абу Тальхеге жетгендиле.

Ызы бла Мухаммад ихрамдан чыгъып, кесини кийимлерин кийгенди, юсюне ариу ийисли затла сюртгенди. Энтта Каабаны тёгерегине айланып, Замзамдан суу ичгенди. Хаджны тёрелерин толтургъандан сора Мухаммад Меккада тохтамай Мединагъа атланнганды.

Ууаз

Файгъамбарны ахыргъы ууазы межгитледе бюгюннге дери сакъланнганды.  Мухаммадны, Аллахны саламы анга болсун, ууазлары, хадислери къысха, алай аны бла бирге уа терен магъаналы  болгъанларын белгилейдиле тарыхчыла. Ахыргъы ууаз да алай болгъанды. Анда файгъамбар 23 жылны ичинде муслийманлагъа юйретген исламны баш жорукъларын къысха бегейтгенди.

Файгъамбар Аламны къурагъан эм анга башчылыкъ этген, адамны ишлеген, анга жан салгъан, акъыл берген  Аллахуталаны бирлигин, аны нёгери болмагъанын айтханды. 

Ууазда энчи жерни законну сакъларгъа чакъырыу алады. Ислам арап тайпаланы араларында къажаулукъну тыйгъанды, къан алыу дертни, ырысхыны ёнкючге процентлеге берип байыкъланыуну тохтатханды, хар адам да кесини ишлери, жашауу ючюн жууаплы болгъанын тохташдыргъанды. Бир адам да башханы жашауун юзерге эркин болмагъаны, улутхачылыкъ, уручулукъ, башханы къоркъутуп, неда алдап ырысхысын алыуну гюняхлыкълары  да чертилгенди.

Ислам хар адамгъа да эркинликле бла правола бергенди: жашау этерге, ырысхыгъа, кесини оюмуна, динни сайларгъа. Ахыргъы ууазында да Аллахуталагъа баш урургъа, аны бла бирге уа адамгъа хурмет этерге тийишли болгъанын ачыкъ этгенди файгъамбар.  «Адамла, кертиди, сизни бир Аллахыгъыз барды, ата-бабагъыз бирди.  Араплы башха миллетни келечисини аллында онглу  тюйюлдю, араплы болмагъан да араплыдан айырмалы болмагъанча. Териси къара адам териси акъдан багъалы тюйюлдю, акъ адам къараны аллында айырмалы болмагъанча».

Алай бла Мухаммад файгъамбарны ахыргъы ууазы  адамны эркинликлерини бла праволарыны декларациясыды дерге боллукъду. Къуранда да адамны башха затладан айырмалылыгъы кёп кере къайтарылады: «Адамны сабийлерин энчи кёргенбиз, анга жерде, тенгизде да жюрюрге эркин этгенбиз. Алагъа ахшылыкъла бергенбиз,  башхаладан айырмалылыкъны саугъалагъанбыз». (17:70). Бу аят миллетине, динине, байлыгъына, политика оюмларына да къарамай, хар адам да тенг болгъанын тохташдырады.

Мухаммад ахыргъы файгъамбар болгъанын, адам улугъа исламдан сора башха дин берилмезлигин да айтханды. «Мен сизге Къуранны бла сюннетни къояма да, аланы жашау жорукъгъа алсагъыз, бир заманда да жангыллыкъ тюйюлсюз»,-дегенди ол.  

Тикаланы Фатима хазырлагъанды.
Поделиться: