Базар кюн, асхут заманда, беш-алты акъсакъал ныгъышда олтуруп лахор этебиз. Озуп кетген колхоз-совхоз заманланы да эсибизге тюшюребиз. Фермада малчыла, ийнек сауучула болуп ишлеп тургъанбыз. Ара мюлкле адамланы бир бирге жууукъ этген, бирикдирген кюч кибик эди.
Бюгюнлюкде ала жокъ, биз тёлюге уа ариу жомакъча эсибизде къалгъандыла. Биргебизге ишлеген, дунияларын алышхан эллилерибизни да эсгерип, мудах да, сагъышлы да болдукъ. Ол халдан Махмут тенгибиз чыгъарды. «Унутханмысыз Мусабий ёлгенди деп, ётюрюк хапар жайылып, элни адамы ачыкъ машиналагъа жыйылып, анга дууагъа баргъаныбыз», - деди. Аны эшитгенде, барыбыз да тирилдик. «Аны уа къалай унутурукъса. Оллахий, ол а ма былай болгъан эди. Аллах ючюн андан бери ненча жыл озду», - деп, хар бирибиз да ол иш бла байламлы эсибизде къалгъан бирер зат эсгердик.
Нёгерлерибизден бири былай деди: «Къачан болгъанын тюзюн айтайым. Мен ол жыл сегизинчи классда окъугъанма. Атам къошда эди да, анам а мени аны орунуна уллу кишилеге къошуп жибергенди. Тиширыудан, эр кишиден да тёрт уллу машина болуп баргъанбыз. Олтурургъа жер болмай, барыбыз да ёрге сюелип».
Мени эсиме келди: «Сюйсенг – кюл, сюйсенг а - жиля» дегенча. Иш а былай болгъанды. Азрет бла Жамал, юйдегили болургъа жыл санлары жетген эки улан, къызланы юслеринден хапар айта боладыла. Бирин махтайдыла, андан да ол игиди деп, аланы элекден ётдюредиле. Ол кезиуде къатларына Ортабай деп биреу келеди. Эшитген затын, олсагъагъатлай, семиртген да этип, элге жайып къойгъан не хапарны да бек алгъа ол билир эди.
Жашлагъа артыкъ жууукъ да келмейди, айтхан сёзлерин къулагъы тутарча, узакъ да кетмейди. Бу экиси анга ыразы болмадыла. Алай, кет деп къыстагъанмы этериксе. Азрет, Жамалгъа кёз къысып, сюелген эркин эшитирча былай башлады: «Жарашмады Мусабийни элден шахаргъа кёчгени, жарашмады. Намысы, сыйы жюрюп, огъурлу адам, ариу юйдегиси. Сабийлери да ууакълай къалдыла. Энди алагъа да ким къарарыкъды», - деп.
Жамал да, кёп сагъыш эте турмай: «Да, мен да бек жарсыдым. Иги адам эди, Аллах гюняхларын къурутсун. Жашамай кетди дуниядан», - деп къошады.
Жашланы хапарларын эшитгенлей, Ортабай алайдан будуман болуп кетеди. Жашла, уа ызындан къарап, ышарып турдула. Ингир алагъа элде, Мусабий ауушханды, дууагъа барлыкъла контор аллына жыйылсынла деп билдиредиле.
Мусабий а ким эди? Элде намысы, сыйы жюрюген кишиледен бири. Ариу юйюрю, юйдегиси. Кёп болмай шахарда юй алып, ары кёчеди. Жашла аны юсюнден айтхандыла. Алай аны ахыры къалай бошалырыны сагъышын а этмегендиле.
Ортабай а, хапарны эшитгенлей, терк окъуна правленнге барады. Председатель, парторг дагъыда къауум адам анда. Тюзюнлей таматаны аллына барып: «Къалай болгъанындан хапарым жокъду, алай Мусабийден бошагъанбыз. Элде сыйлыладан бири эди. Дууасына бармай жарамаз. Этигиз оноу», - дейди.
Ачы хапарны эшитген адамла сагъайдыла. Бек алгъа парторг эс жыйды да: «Ким айтды, къайдан эшитдинг?»,- деди. Ортабай сёлешгинчи тамата: «Бу билмеген хапарны сен тапсанг эди. Жер къыйырында бола тургъан ишлени кимден да ол алгъа билир. Бармай жарарыкъ тюйюлдю. Адамлагъа да билдир. Колхозну машиналарындан да ал, тамбла бар да кел, мени атымдан да дууа тутдурурса», - деп, парторггъа къарайды.
Экинчи кюн правлен аллына кёп адам жыйылды. Машиналагъа миндиле да тебиредиле. Жол узуну Мусабийни хапарын айтадыла. Кимге, не ахшылыкъ этгенин эсгередиле. Кёп алгъыш да этедиле. Аллахдан анга жаннет тилейдиле.
Сагъат чакълы баргъандан сора барыр жерлерине жетдиле. Кенгден окъуна юйлери кёрюндю. Къабакълары да гам этилип, арбазда да адам кёрюнмейди. Машиналаны бир жанларына салып тохтайдыла. Сора ол тийреде жашагъан биреуден хапар сорадыла.
Ол а: «Алгъаракъчыкъда орамда кёрген эдим. Сау-саламатды, тириди», - дейди. Аны эшитгенде, дууагъа келгенле: «Аллахха шукур. Нечик иги болду. Энди бери чыгъып, ол бизни кёрюп къойгъунчу ызыбызгъа къайтайыкъ», - деп, машиналаны буруп тебирейдиле. Келгенледен бири уа: «Аллах бирди! Мен а узакъ жолну да келип, кесине жолукъмай кетерик тюйюлме», - деди.
Сора тюзюнлей юй таба тебиреди. Къабакъны ачды да, арбазгъа кирип кетди. Эшиклени къагъа турмай, отоугъа ётдю. Мусабий, юй бийчеси, бир къызы стол артында ашай, кичи уа алагъа шапалыкъ эте. Элчи тиширыуну кёргенде, барысы да секирип ёрге къопдула.
Бир бирге къарап, абызырап, шумсуз боладыла. Тынгылауну Мусабий бузду. «Оллох, оллох, Жансурат, къайдан чыкъдынг, маржа! Не айланаса, не жюрюйсе? Элде тынч-ырахатмысыз? Юйню да къалай танып келгенсе? – деп, соруулу къарады къонакъны бетине.
Аны уа, эллисин сау кёргенине, асыры къууаннгандан, эки кёзюнден бирча жилямукълары саркъып тебиредиле. Бир зат да айтмай, эр кишини къолундан тутуп, орамгъа чыгъарды. Тиширыула да аланы ызларындан. Жансурат арлакъда адамлары бла тургъан машиналаны кёргюзтюп: «Ма была барысы да сени элинги адамларыдыла. Къайсы тели эсе да, Мусабий ёлгенди деп хапар жайгъанды да, андан келгендиле. Къайры кетсенг да, къайда жашасанг да, сен бизни эллисе, сени бир заманда унутурукъ тюйюлбюз, сен аны бил» - деди.
Мусабий аны эшитгенде, асыры къууаннгандан, юйдегисине, сабийлерине да бурулуп: «Кёремисиз, мени эллилерим мени унутмагъанларын. Къор болайым алагъа! Аминат, юйде не ашынг-ашарыгъынг бар эсе да, столгъа сал. Мен а сюйген эллилерими сыйламай жиберлик тюйюлме», - деп, жилямукълары да келе машинала таба тебиреди.
Сора барысын да юйюне элтип сыйлап жиберди. Артда да элде къууанч, бушуу болса да жюрютюп тургъанды. Кеси уа андан сора да жыйырма жылдан артыкъ жашап ауушханды.
Оюнну, чамны, лакъырданы да ангылагъанла бардыла. Алай оюнну да – оюн биледи.
