Жигитлиги жырда айтылгъанды

Ахшы жыр ахшы адам кибикди. Ол бизни жашауубуз бла бирге барады. Жолубузну жарытады, ишде болушады, жигитликге кёллендиреди. Ма биз кёп кере эшитген «Тенгими юсюнден» деген жыр да аладан бириди. Ол жигитликни, адамлыкъны, Туугъан журтну чексиз сюймекликни жырыды. Аны сёзлерин Боташланы Исса, макъамын Беппайланы Сергей жазгъандыла.

Иссаны татлы тенги, кёнделенчи жаш Энейланы Залкуф къыралымы сюеме деп солдат ант этмегенди, алай керек кюнде уа аны эркинлиги, жалынчакъсызлыгъы ючюн жанын бергенди. Ол душманла бла сермешде ёлгенди. Алай аны жигитлиги жырда жашайды.

- Мени татлы тенгим Залкуф, Ата журтха къоркъуу тюшгенде, къолуна сауут алады. Энди сакъал-мыйыкъ ура башлагъан жашчыкъ аскерге кетеди. Жаннган отха киреди. Ол 1942 жылда Донда къанлы душман бла сермешде жан бергенди. Аны юсюнден жыр этмесем эди, кесими поэтге санамаз эдим. Тенгин унутхан адам поэзиядан угъай, адамлыкъдан да узакъдады. Болсада бу Залкуфну юсюнден этилгенин кёпле билмейдиле. Ма аны себепли мындан арысында бу жырны эшитгенле Энейланы Залкуфну эсгере турсунла. Бизни бюгюннгю жашауубуз ючюн жан берген жигитлеге биз ёмюрлеге дери борчлубуз. Аны унутмазгъа керекбиз, - деген эди Боташланы Исса.

Ол алтыжыллыгъында школгъа барады. Аны уллу эгечи Маржан былай эсгереди: «Мен да, Жамий да Залкуфдан тамата болгъанлыкъгъа, биринчи классха бир кюн баргъан эдик. Аны атын кёпге дери устаз журналгъа тюшюрмей тургъан эди. Жыл санынг толса келирсе деп, дерсден окъуна къыстагъан эди. Алай экинчи кюн Залкуф бизни бла школгъа тебирейди. Устазны сорууларына башхала жууап къайтаралмагъанларында, Залкуф къолун кётюреди. Ол устазны соруууна тынгылы жууап береди.

Биринчи кере «бек ахшы» деген белгини алады...»

Алгъын Залкуфну окъутхан адамладан бири Малкъондуланы Хамит да былай айтыучу эди:

- Мен Кёнделенни школунда устаз болуп ишлегенме. Залкуфча хунерли сабий кёрмеген эдим. Ол заманына жетсе эди, уллу адам боолургъа боллукъ эди…

...Мамыр кёкню къара булутла бийлейдиле. Гитлерчи Германия бизни сюйген къыралыбызгъа чабады... Шахарла, элле кюедиле. Бир кишиге аман ниет тутмагъан, мамырлыкъны сюйген совет адамланы къаны тёгюледи. Фашистле къартланы, сабийлени аямай къырадыла. Ата журт кесини жашларын сермешге чакъырады. Битеу халкъ гитлерчи фашистле бла кюрешге чыгъады.

Энейланы Залкуф да военкоматха келеди. «Мени фронтха жибериригизни тилейме», - дел жазылыпды аны заявлениясында.

- Фронт сабий сад тюйюлдю, - дейдиле Эней улуна. - Алыкъа 1925 жыл­да туугъанланы алмайбыз.

- Документлеримде жыл саным тюз жазылмагъанды, - дейди Залкуф, - ансы мен 1923 жылданма. Ийнанмай эсегиз, эл Советден справка келтирейим.

Алай эл Советде уа справканы хазырлап турмайдыла. Ахырында Зал­куфну кёз жашлары жылтырайдыла. Аны бу халин кёргенле жумушайдыла. Кёнделен эл Совет Энейланы Идирисни жашы Залкуф «1923 жыл­да туугъанына» шагъатлыкъ этеди...

1941 жылны декабрь айы. Алаша туман. Терен къар. Сууукъ кече. Кён­деленчи жашла атлагъа минедиле. Алай алаша бойлу Залкуфчукъ секирип атха миналмайды.

- Сенден къалсын душманны башы, - деп кюлдю ким эсе да.

Алай башха жаш а кюлмеди. Ол Залкуфха атха минерге болушду. Ала Кахуннга келедиле. Мында Залкуф полковой школгъа киреди. Аны Бахсанда бошайды. Тамата сержант Энейланы Залкуфну миномёт расчётха командир этедиле.

Огъурсуз 1942 жыл. Дон. Август айны кюню аямай къыздырады. Орулмагъан будай жерге агъады. Мылысы къуругъан жер жарылып, алтын бюртюкле ол тешиклеге тюшедиле. Окопда олтургъан Залкуф:

-Энди келир жыл бу сабаннга урлукъ сепмесе да боллукъду, - дейди.

Шёндю ажалны къатында тургъан малкъарлы жаш келир, мамыр жашауну юсюнден ойлайды. Кесини тенглерин кёллендиреди. Алай урушда къадар кишини да аямайды. Зал­куф эм аны тенглери ол кезиуде ала бла не боллугъун билмейдиле

Фашист самолётла бомбаланы тёгедиле. Жер титирейди. Алтын будай кюеди, аны тютюню кёкге кётюрюледи. Къара жорлу самолётла ызларына кетедиле. Танкла жууукълаша келедиле. Аланы ызларындан, женглерин артха къайырып, пилоткаларын беллерине тагъып, Европаны малтап ётген гитлерчи башкесле келе эдиле. Ала шёндю, Донну иелерича, таукел атлайдыла.

Жашла от ачаргъа буйрукъну чыдамсыз сакълайдыла. Алай буйрукъ а башха эди:

«Танкланы ётмеге къоюп, душман­ны жаяу аскерин къырыргъа. Къара жорлу танкла окопланы юслери бла ётедиле. Бир, эки, юч... Энди Залкуф эмда аны нёгерлери къолларында болгъан сауутладан фашистлеге от ачадыла, кёп гитлерчини да сойландырадыла. Душман артха къачады. Аны танкларын артиллеристле ууатадыла.

Немислиле, битеу кючлерин жыйып, экинчи чабыуул этедиле. Залкуф­ну миномёту фашист жаяу аскерчилеге миналаны къуяды. Алай минала тауусуладыла. Энди Эней улу бла аны тенглери гранатланы сызадыла. Залкуф биягъы автоматдан окъ жаудурады, алай кеси да жыгъылады, жигитча жан береди...

Андан бери кёп заман озгъанды. Урушну жаралары сау болгъандыла. Адамла мамыр кёкню тюбюнде ырахат жашайдыла. Энди ол от кюнледе болгъан ишлеге биз башха кёз бла окъуна къарап башлагъанбыз.

«Къабарты-Малкъар миллет диви­зия, кесини борчун толтуралмай, душ­ман танкланы тюбюнде эзилгенди», - дегенле аз тюйюлдюле. Ала айтханда да болур. Алай командирлени терсликлери, урушну биринчи айларында бизни аскерлени артха кетиулери ючюн Эней улуча патриотла жууаплы тюйюлдюле. Ала Туугъан журтну жа­лынчакъсызлыгъы ючюн жанларын- къанларын аямагъандыла. Ол ала­ны ёлюмсюз этгенди. Залкуф да ке­сини жаш жанын эгечлери, къарындашлары, ахлулары, битеу халкъы ючюн бергенди.

Жаз башында жашнап чакъгъан жемиш терекни балта кесгенча, аны жашауун урушну огъурсуз оту замансыз юзгенди. Энди Залкуфну орунуна аны юсюнден этилген жыр жашайды.

Поделиться: