«Зыгыт этген бюртюклени хайырланыу иммунитетни кючлейдиле»

Жайны аллында кёпле къарыусуз болгъанларын сезедиле. Къалай къайтарайыкъ кючюбюзню? Аны юсюнден врач Рахайланы Людмила айтады.

-Ёсюуню жалчытхан витаминле къайдадыла, сабийлени ашларын къалай къураргъа керекбиз? Сора таркъайгъан кючюбюзню алгъын даражасына къалай жетдирейик?

-Урлукъла эм гитче бюртюкчюкле  татымлы веществоланы жыйымдыкъларыдыла.  Ала адамны чархына , хайыр болмаса, хата этмейдиле. Кеслери да къанны болумун тюрлендиредиле, иммунитетни кючлейдиле, чархны  тазалайдыла, адамгъа кюч-къарыу бередиле. Жаланда быллай затны билирге керекди: къаллай урлукъланы къачан хайырланыргъа боллугъун эмда аланы тап сакъларгъа, жарашдырыргъа эм къалай хайырланыргъа кереклисин.

-Бюртюкню  чирчик къалай этдирирге боллукъду?

-Ол къыйын иш тюйюлдю: будайны, зынтхыны, ашлыкъны бирер ууучларын алыгъыз да, суу бла ариу жууугъуз, марляны иги жибитип, тёрт-беш къатлы этип, аланы  юслерине жабыгъыз, жылы жерде тутугъуз, эки-юч кюнден сора ала чирчик этерикдиле. Чирчикле юч-беш миллиметрге дери ёсгенлей, аланы хайырланып башлагъыз.

Ол затла сизни керекли витаминле бла жалчытырыкъдыла, теригизни эм чачыгъызны халларын игилендирликдиле, кюч-къарыу берликдиле. Бахча битимлени – хобустаны, чюгюндюрню, быхыны–зыгытларын да хайырланыргъа жарайды, жаланда аланы  эки-юч сантиметрге дери ёсерге къояргъа керекди.

-Къудору битимлени урлукълары уа хайырлыламыдыла?

 - Аланы, диета азыкъланыча, хайырланадыла, ашны эритиучю системаны аурууларындан багъыуда жюрютюледиле. Алада белок тюз да этдеги тенгли бир болады, алай калорияла аздыла. Бу затны арыкъ болургъа итиннгенле эсде тутаргъа керекдиле.

 Къудору затланы хар бирини кеслерини энчи ахшылыкълары барды. Кёк къудоруну анемиядан, сууукъдан чыкъгъан аурууладан багъыуда хайырланыргъа керекди. Анда кальций эм темир кёпдюле. Ол сюеклени, чачны, тырнакъланы кючлендиреди. Ууакъ къудоруда (соя) аминокислотала элпекдиле, адамны чархындан холестеринни кетередиле, бауурну, аш орунну тюбюнде безни ишлеулерине болушадыла. Бу бюртюклени  жукъуну игилендирир ючюн, кюч-къарыуну кёбейтир ючюн хайырланадыла. Уллу къудоруланы уа адамны чархында веществоланы алышындырыуларын игилендирир ючюн ашайдыла, ала да адамгъа кюч-къарыу бередиле.

-Къозланы тюрлю–тюрлюлеринде не витаминле бардыла?

- Чертлеуюкле кёп тюрлю аурууладан багъыуда хайырланыладыла. Алада аминокислотала асламдыла, ала артериялы къан басымны тюшюредиле, къанны бузулууун азайтадыла. Чертлеуюкледе хайырлы жаула къанда холестеринни азайтадыла, Е витамин эм фитостерол жашлыкъны сакълаугъа себеплик этедиле.

Калий, магний эм кальций чертлеуюкледе тап мардалада бардыла эм чархха тынч сингедиле. Андан сора да,  чертлеуюкню хар тюрлюсю кеслерича хайырлыладыла.

Миндаль жюрекге бек игиди, анда Е витамин кёпдю, цинк, аминокислоталары да элпекдиле, ала уа тиширыулагъа бютюнда хайырлыдыла.

Фундук Е эм В 6 витаминлерине кёре, алчыгъа  саналады, холестеринден бек иги тазалагъан жаула да анда кёпдюле. Кешьюда уа темир элпекди.Тюрк къоз а тиширыулагъа бек керекди. Фисташкада калий барды, ол жюрекни ишлеуюне бек болушады. Къысхасы, къозланы эм къудоруну битеу тюрлюлери да хайырлыдыла.