Рамазан айда этилген иги жумушла ючюн саугъа кёбейип къайтарыллыкъды

Битеу муслийманлагъа багъалы Ораза ай бошалады, Аллах аны къабыл кёрсюн.  Айны ичинде  кеслерин  ашдан бла суудан  тыйып, кёзлерин, тиллерин харамдан сакълагъанла къаллай саугъагъа тийишлидиле,   ораза байрамгъа къалай тюберге керекди. Битеу бу затланы юслеринден Къабарты-Малкъарны Муслийманларыны дин управлениясыны башчысыны болушлукъчусу Отарланы Хызыр хажи бла ушакъ бардыргъанбыз.

- Хызыр хажи, айны ичинде кюнню жарыкъ заманында кеслерин ашдан бла суудан тыйып, исламны жорукъларындан бирин толтургъан муслийман къаллай  саугъагъа тийишли боллукъду?

- Рамазан айда ораза исламны тутурукъларындан бириди. Саулугъу болгъан хар муслийманнга да ораза борчду, аны толтуруу а Аллахха табыннганыбызны, анга бойсуннганыбызны    белгисиди.   Сыйлы Къуранда быллай аят барды: «Ораза тутугъуз! Анда  къаллай уллу ырахматлыкъ барды, сиз аны билсегиз эди».

Андан сора да, Къуранда быллай сёзле бардыла: «Сизге, сизни аллыгъызда халкълагъача, ораза борч этиледи». Башхача айтханда, Сыйлы Китапны миллетлеринде – иудейле бла христианлыла да 30 кюнню ораза тутхандыла, жаланда алагъа сухур (оразаны жапхынчы ауузланыу) эркин этилмегенди ансы.

Ораза  Аллахха сюймеклигибизни кёргюзтген энчи амалладан бириди. Алай нек айтханымы ангылатайым. Исламны башха жорукъларын толтургъанда шагъатларыбыз бардыла – сёз ючюн, намазны жамауатда этебиз, хажны къауум муслийманла бла бирге къылабыз. Алай оразаны тутханыбызгъа шагъат   бизни жаратхан Аллах жангыз кесиди. Мен ораза тутама деп, адам да кёрмеген жерде суу ичерге, жашырын ауузланыргъа боллукъса, аны Аллахдан башха бир жан да биллик тюйюлдю.

Къуранда быллай аят барды: «Хар жумушла да – адамлагъа. Рамазан айда ораза уа – Манга». Ол не магъанада айтылгъанды? Исламны фарызларын толтура, хар муслийман да къаллай саугъа аллыгъын биледи. Алай кюнню узуну кесин ашдан, суудан, харам затладан тыйып, игиликге, тазалыкъгъа тартыннган муслийманнга къаллай ырахматлыкъ бериллигин жангыз Аллах тергерикди. 

Ийманлары осал болгъанла, кеслерин харамдан сакъларгъа ашыкъмагъанла, аракъыны сюйгенле да  ораза тутаргъа, осал къылыкъларындан къутулургъа ашыгъадыла. Ала мен да оразама деп, ёхтемленип айтадыла. Сёзсюз, быллай итиниулюк алагъа тазалыкъгъа, кечиуге, ырахматлыкъгъа жол ачарыкъды.

- Рамазан айда кесинги ашдан бла суудан тыйгъандан сора да,  ахшылыкъла толтурургъа керекди. Быйыл а бизни уллу тюкенлерибизде бир иги иш башланнганды. Алада энчи жерле къуралып, къолларындан келмегенле, къолайсызла  садакъагъа берилген ашланы хакъсыз алыргъа боллукъ эдиле. Бу башламчылыкъгъа къалай къарайсыз?

- Хадисде былай айтылады: «Рамазан айда этилген иги жумушла ючюн саугъа кёбейип къайтарыллыкъды». Муслийманнга хар этген иги иши ючюн саугъа этиледи, Рамазан айда уа аны багъасы 30-дан 700-ге дери кёбееди. Мухаммад файгъамбар (Аллахны саламы анга болсун) былай дегенди:  оразасы болгъан адамгъа бир финик, неда бир уртлам суу берсенг окъуна, кесинг да андан юлюшлю боласа.  Кюнню узуну суудан бла ашдан тыйгъаныбызны магъанасы недеди? Къолайы болмагъан, ачлыкъ сынагъан  адамны халын ангылап, жюрегинги жандауурлукъгъа, къайгъырыулукъгъа, чомартлыкъгъа ачыкъ этиудю.  

Мухаммад файгъамбар ахшылыкъла этип  эриширге чакъыргъанды. ырахматлыкъ, жандауурлукъ – ийманы болгъан адамны кийимиди. Тюкенледе къарыусузлагъа, къолайсызлагъа болушлукъгъа салыннган тапкала да чомартлыкъны юлгюсюдюле. Ислам а садакъаны, дин къарындашларыбызгъа бла эгечлерибизге къайгъырыулукъну диниди.

- Сиз тюрлю-тюрлю аманлыкъла ючюн тутулуп тургъанла бла ангылатыу ишни бардырасыз. Колониялада тургъанланы  ораза тутар онглары болгъанмыды?

- Бюгюнлюкде бир адамгъа да дин тёрелени толтурургъа чек салынмайды. Совет заманлада ораза тутхан сабийчиклеге зорлукъ сынатып, ауузларына суу къюйюп тургъанлары барыбызны да эсибиздеди, Аллаха шукур, бюгюн ол жокъду.

Биз а УФСИН-ни учреждениялары бла байламлыкъла къурагъанбыз, аланы кенгешчи органларына киребиз. Кертисин айтханда, колониялада аууз ачдырыргъа эркин этмезге да боллукъ эдиле. Алай алада да муслийманла ишлейдиле, тутулуп тургъанлагъа дин жорукъларын толтурургъа чырмаула этмегендиле, сухут этерге онг да болгъанды. 

- Бу кезиуде фитир садакъа бериледи. Аны магъанасы недеди эмда ол кимге тийишлиди?

- Рамазан ай – ислам динни тутханла бек сюйген, ашыгъып сакълагъан заманды. Алай бу кезиуде тилибизни, кёзлерибизни керексиз  затладан сакълаялмайбыз. Фитир а оразаны мияла тапкаларын гюняхладан ариулайды,  керексиз чурумладан къутултады.    Башха жанын айтсакъ, ол къолайсыз, факъыр адамланы ётмегиди. Жарсыугъа, тёгерегибизге башларын кечиндиралмагъан, болушлукъгъа тийишли адамла кёпдюле. Бек алгъа бу садакъа жууукъланы-ахлуланы, къоншуланы арасында къолайсызлагъа тийишлиди.

Былайда бир затны энчи айтыргъа сюеме. Байрам кюнледе цыганлыла, профессионал садакъачыла орамлада, къабырла тийреледе жыйылып, тилеп айланадыла. Бир-бир дин къарындашларыбыз фитирни алагъа берип къоядыла. Алай ол ахырда жарамагъан ишди, бу садакъа муслийманлагъа тийишлиди.

Фитир юйюрде адам санына кёре бериледи. Бир-бир алимле ол ананы къарнында балачыкъгъа да тёленеди дейдиле. Дагъыда айтырыгъым: ахчаны   гъайыт намаз башланырдан 1-2 кюн алгъа берирге керекди. Намаз бошалгъанлай фитир кесини магъанасын тас этип къояды. Алай бирле ахчаларын гъайыт намазны аллында келтирип, межгитде къоядыла. Ол тюз тюйюлдю. Межгит аны тийишли адамлагъа заманында къалай жетдирликди? Дагъыда фитир къарыусузну, факъыраны ётмегиди дегенбиз. Ол а бу сыйлы  байрамда  хант стол къачан хазырлаяллыкъды, ахча аны къолуна кеч тюшсе? Аны ючюн къайтарып айтама, фитир садакъаны алгъадан иесине тапдырыргъа тийишлиди.

Аны ёлчемини юсюнден да айтайым. Аны хар жылдан да ДУМ тохташдырады. Быйыл ол 100 сомду. Алай къолундан келген андан да кёп берирге боллукъду.

 - Ораза эки уллу муслийман байрамладан бириди. Анга къалай тюберге керекди?

- Рамазан айда биз Къадар кечени сакълагъанбыз. Андан сора да, аны ахыр кечеси да сыйлыды – бу кезиуде дууала къабыл кёрюледиле. Бу кече абидез алып, жууунсакъ иги боллукъду. Эрттенликде уа юйюр саулай,  ариу, омакъ, багъалы кийимлени  кийип, межгитге гъайыт намазгъа барыргъа тийишлиди. Бек игиси -  жаяу барсангды.  Бу сыйлы жолгъа чыкъгъан адамны мёлекле  ашырып, алгъышла этедиле, оразанг къабыл болсун, Аллах аны тийишли этсин деп тилейдиле.

Намаздан сора муслийманла бир бирлерини къолларын тутадыла,  алгъышлайдыла, саугъала этедиле, жууукъларын-ахлуларын жокълайдыла.     Бу кюн къабырлагъа барып, ёлген жууукъларынга салам берип, Фатиха сураны окъуса да сууапды. Алай биздеча конфет-къалач юлеширге керекмейди, ол тёре динде  жокъду, анга ахырда келишмейди. Байрамдан сора уа сууап ораза тутуп башларгъа боллукъду. 

Ушагъыбызны башлагъанда да айтхан эдик Рамазан айда къыйыныбыз ючюн къаллай саугъа аллыгъыбызны жангыз Аллах биледи деп, аны ырахматлыгъына, жумушакълыгъына ышанабыз. Оразабызны, дууаларыбызны, этген ахшы ишлерибизни Уллу Аллах къабыл кёрген   къауумладан  болайыкъ деп тилерик эдим.