ПАТЧАХНЫ СЮЙМЕКЛИГИ

Бара эди сары жолда патчах. Акъ атлы, ёхтем,  женгил, таукел, умутлу… Жаланда тейрилеге баш ура эди, тилек эте. Патчах эсе да, алагъа къул-къурман болургъа юйретген эдиле аны. Аллахны атын эшитмеген эди, билмей эди аны Барлыгъын, Бирлигин, Уллулугъун, Кючлюлюгюн...

Уугъа баргъанлай, сени кёрдю да, къалгъанны унутду. Унутду тейрилерин, бийчелерин, атларын, душманларын, хорламларын да. Жаланда сен къалдынг аны эсинде, жюрегинде, сагъышында, акъылында, тилинде… –жашауунда.

Сен Апсатыны къызы Байдымат эдинг. Ол  аны билмей эди. Сени излей, айланып турду таулада эрттен-тюш-ингир, кюн-кече, былтыр-быйыл… кетген, келлик заманлада…

Анга къатынлары, къарауашлары, келтирген хорламлары аякъ тюбюне атхан жесир тиширыулары да тапхандыла сабийле. Кёп жашла бла кёп къызла. Жигит жашла бла ариу къызла. Алай ол аланы сюе билмей эди. Уятмай эдиле ала аны жюрегинде аталыкъ татлылыгъын. Сени кёрюп, тынчлыгъын тас этгенли уа, сен болсанг сюе эди  аны энди жаратыллыкъ сабийлерини анасы. Тынчаялмай эди, тёгюлмей тургъан сюймеклиги ауурлукъ берип эсине, оюна, жанына, санына.

Бара эди патчах, тарпан атына минип, къызыу къызыл юзмез къумланы, сууукъ акъ къарланы, бузланы юслери бла, жаханим жолсузлукъну бла жулдуз жолланы букъуларын бир этип. Бирини букъусу – сары алтын, отдан, кюнден алыннганча, кюйдюре тургъан. Алдар, абындырыр. Бирсини – кюмюш бетли, жангы айдан келгенча. Жумушатыр, терилтир.

Бара эди ол, жер букъусундан къачып, жулдузла таба, анда сени ызынгы табарма деп, таукел болуп. Ол таукеллик, жюз минг жылла озсала да, атып, къоюп, жазыкъ этип кетмез аны – сюйгенин излеген патчахны.

– Мадар эталсам эди санга! – деп, ахтына эди Кюн, анга болушалмагъанына ажым эте.

– Амал эталсам эди санга! – деп, тарала эди Ай, аны кечеги жолун жарыта.

Кюн бла Ай  сууукъ тау бийикледе  Минги тауну тенгинде, тери кийимле кийип, къардан толу чоюнну сынжыргъа аса тургъан ариу Байдыматны – патчах сюйген Байдыматны, уучуладан къоркъгъан Байдыматны жюрегине патчахны кюйдюрген отну бир жангыз жинкчигин атып, аны жюрегинде сюймеклик сезим уятыргъа, анга къабыл боллукъ алгъыш этерге сюе эдиле. Алай, сюйселе да, Апсатыны таный эдиле. Ол унармы?

Андан бери минг-минг жылла озгъандыла. Тейриле, бу хаух жерни жараларын сау эталмай, кеслери кеслерине ыразы болмай, кетгендиле кёкге, нартланы да биргелерине алып. Аланы орунларына бери Аллах келгенди. Энди бизге  ол этеди оноу.

Патчах а билмейди кече-кюн да аны юсюнден къайгъы этип, аны башында мёлеклерин учуруп айланнган Аллахны юсюнден бир зат да. Уллу Аллахны,  Бир Аллахны, Къоруучу Аллахны, Болушуучу Аллахны, Мадар тапдырыучу Аллахны, къадар этиучю Аллахны, бизни сюйген Аллахны… Эшитмеген эди аны юсюнден. Бир-бирледе къанат таууш а чалына эди къулакъларына…

– Эрттегили патчах, сенмисе Апсатыны къызы Байдыматны излей айланнган?

– Хау! Тейри, излейме!

– Эрттегили патчах, кече сени жолунг жарыкъ болур ючюн, тюзю, къыланчы да, уллу жолу, кийик тапкасы да кёрюнюп турсунла деп, кёкге ай такъдым.

– Тейри, болушдунг!

– Эрттегили патчах, ол да, сен да жангызла болмагъыз деп, айны тёгерегине жулдузла тиздим.

– Тейри! Ала мени атымы туягъындан учхан сундум!

– Эрттегили патчах, сен Апсатыны къызы Байдыматны табар ючюн, мияла тикледен кюнню къаратдым. Кюнню кёзю жылытса, сюйгенинге баргъан жоллада бузла эрирле дедим.

– Тейри, эрирлеми?!

– Эрттегили патчах, сен, кёзюнге жангыз кере кёрюнюп, минг тынчлыгъынгы алгъан ариуну тапмай, къуру келген уудан сора, хаух жерге къайтып, сабийча жилягъанда, мен ийнаныу салдым жюрегинге.

– Тейри, жангыдан чыкъдым жолгъа!

– Эрттегили патчах, сен, бийчелерингден, атладан, къарауашладан, кийикледен да арып, сюйгенинги излей, кёкге кетип, анда жулдуз жоллада баргъанда, санга саулукъ, кюч-къарыу бердим, таукеллик къошуп.

– Тейри, арымайма-талмайма! Учама къанатлы атымда, бюгюн чыкъгъанча жолгъа!

– Эрттегили патчах, сен, тенгиз жагъасында накъышлы кийизле атдырып, къытай дарийни жашилинден чатыр салдырып, эрттенли чакъгъан гюллени ариу ийислерине тынгылай, къуш тёшегингде къалкъыгъанда, мен сени тюшлеринги сакъларгъа салкъынкъанат къушла ийдим.

– Тейри, къалкъыдым!

– Ол кече тюшюнге мен кийирдим Апсатыны къызы Байдыматны, ол болгъанын билип сюйгенинг.

–Тейри, кёрдюм! Мылы эдиле аны кийик кёзлери. Ала, кёз орунларында чайкъалып, тёгюлюп кетедиле да, жашил кырдыкда аны къара кёз инжилери тас боладыла деп,  къоркъдум. Аны мудахлыгъын унуталмай айланама. Шо бир кере къарар эдим ол кёзлеге тюнюмде!

Гюняхлы жерден узакъ къачхан тейриледен тилей эди патчах болушлукъ! Жаш эди. Сангырау, сокъур! Жюрегинг бла кёрмегенни кёзюнг бла къалай эслегин?! Тейрилени кетгенлерин билмеди.

Аллах ийген салкъынкъанат къушла, мёлекле бла бирге къалкъа аны башында, къоруй эдиле аны жукъусун. Аллах а сакълай эди, кёзю ачылып, эси жетип, сагъынырмы мени деп. Тилеклени сюйген Аллах болушурукъ эди. «Аллах, сен болуш!» – деп бир айтса. Билмегенден ансы, айтыр эди.

Апсатыны къызы Байдымат учуп жетерик садакъ окъдан къоркъа эди. Андан мылы эдиле аны кёзлери. Садакъчы уа патчах кеси эди… 

Ёмюрден-ёмюрге жол салып айланнган патчах тейрилеге баш урады. Ненча минг жыл ётсе да, алыкъа Аллахны атын эшитмегенди, билмейди аны Уллулугъун, Бирлигин. Ол а анга кюнню жашау этдирген жылыуун, айны, жулдузланы жарыкъларын, таркъаймаз кюч-къарыу, ийнаныу, таукеллик да береди, жулдуз сюрюулени тизип, сюйгенине элтир жолну кёргюзтеди.

Садакъчы патчахны сюймеклигинденми юркдю – мудахдыла Апсатыны къызы Байдыматны мылы кёзлери.