УНУТМА

Кюн – къызыл суу ичирилген алтын топ, юй гаккыны сарысы кибик, билмей тургъанлай чыгъып къалды тауну башына. Энди ол андан тёнгересе, суугъа тюшерикди. Суу а узакъгъа барады, ашыгъып. Алыр да кесини къоюнуна, къызыл суу ичирилген алтын топну узакъгъа элтир. Тенгизге дери. Анда уа кюн бютюнда керекди. Нек десенг, бир талай адам сакълайдыла жылы жайны, барып, тенгиз жагъасында къызыу юзмезде быллай алтын топну тюбюнде кюннге къызып жатар ючюн. Кюнден бла тенгизни тузундан болгъан хауа бла солургъа сюйюп.

Тангны салкъын солууунда узакъ тауда туман ёрге минип барады. Къаячы кибик, женгилди ол. Бу кёк тауну ары жанына ётсе, къууанырыкъды. Акъ булут болуп, кёкге кетип да къалаллыкъды, сюйсе. Анда уа барыр, чууакъ кёкде, тёгерекге, энишге да къарай. Къонгур самолётну къанатын сылай, ашырыр сени узакъгъа. Ол биледи жолну тынгысызлыгъын, таукеллигин да.

Эртте атам, акъ атына минип, булутну тенгинде уча эди. Къалай игиди акъ атха миннген! Мени да миндириучю эди гитче заманымда… ызымдан жашчыкъ туугъунчу. Жолланы сюйген атамы ызындан ол кёзден ташайгъынчы къарап туруучу ыннам анга, мени жангы туугъан къарындашчыгъыма, ууажип Хызырны атын да андан атагъан болур эди – ол сакъласын деп атамы атда учхан жолларында.

Къарасам, кюнлюм бети сары баппаханладан толуп. Бир жангыз кечеге былай болуп къалгъанына сейир этип, къууанып жылтырагъан эрттен чыкъны минчакъларын тёнгерете, барама алагъа жууукъ тёшге. Алайдан энишге айланып къарасам, жангы юйюбюзню терезелерин, эски юйюбюзню да башын кёреме. Аны кетерирге унамай эди ыннам. Къалай кетерир эди, мында ёсген алты къарындашы эсинде тургъанлай! Атам, анам да кетералмадыла…

Таматалары Ахмат ариу адам эди, бек ариу. Кеси да Темирхан-Шурада окъуп келген эди. Аны хажилигине намыс этип, атасы онг жанына салгъанында, къарындашы къалай уялгъаны кёзюне кёрюнюп, аз кюлмегенди ыннам. Неда ма ол кёп юйюрлю къарындашы уа! Къолундан иш ёле эди дейдиле. Алай болмаса, ол къадар адамны къалай кечиндирир эди – къатынларын, сабийлерин да. Аны таматадан кетерирге кюрешип, кёп айланнганларын айтадыла. Сылтау тапмагъанда уа, шахардан келген орус, тутуп колхоз бугъаны сыртын къол жаулугъу бла сыйпап, Батокъагъа: «Бу неди?!» – деп даулагъанды. Ол а, тёзюмю керти да тауусулуп, ол къол жаулукъну сермеп алып, тачанкада шахардан келген, букъу басып тургъан орусну боюнун сыйпап: «Бу уа?!» – деп, кесине къайтаргъанды. Аны кюлюп айтыучудула.

Магомет, Граждан урушда акъла от салгъан юйде къалып, кюйген жарасы ёпкелерине ётюп, андан ёлген эди Кърымда. Исхакъ жашлай кетгенди, юйдегиси жокъ эди. Унутулгъанды. Мен а сакълайма ыннамдан къалгъан саргъалгъан суратчыгъын, къарындашымдан туугъанны анга ушата. Хамит а партизанда эди. Партия жумуш бла къалгъан эди мында, аскерге кетмей. Аны немислиле ёлтюрдюле. Жаланда бирин таныгъанма – кичилери Исмайылны…

Элими башындан къарайма. Атам, анам да мында туугъандыла. Тамата къарындашым , кичим да.  Мен а – узакъда. Танымайма ол жерлени. Быланы уа сюеме. Узакъда туусам да, Ата журтумду бу – атамы журту. Къызыма айтама: «Сени,  къарындашынгы атагъызны да журту», – деп. Андан келген болурма бери, аны ашыра туруп, кюч алыргъа. Къайда излегин билеклик, Ата журтунгда, ёсген элингде излемей?

Элни кюнлюмге бла чегетге бёлген суу жолну бир ненча кере кеседи. Жол а аны ючюн юзюлмейди, барып турады. Экиси да эки узун, къыланч ыз болуп, чабадыла энишге. Ол жаны – кёксюл чегет агъач, бу жаны, мен сюелген жер – сары кюнлюм къаяла. Субхан Аллах, нечик кёпдю дунияда ариулукъ!  

Эсингдемиди атанг келтириучю гюлле? Санга – гитче къысымчыкъ, къолчукъларынг бла туталырча, манга уа – уллуракъ. Жашчыкъ да келтириучю эди гюлле, атасындан кёргенни этип. Алай, жашаууму тюрленди, атасымы унутула барады, энди келтирмейди. Уялгъан этеди, баям. Кеси да энди юй тутаргъа юйренеди ол. Гюллемиди къайгъысы? Хар кимге атасы юй ишлеп кетеди, ол а кеси сюерикди аны. Мени къартлыгъымы, сени эгечлигинги, энди къураллыкъ юйюрюн,  боллукъ сабийлерин къоруулар ючюн. Атасы ючюн, кеси ючюн да. Я Аллах, анга къарыу бер! Ёксюзлени къураучу сенсе!

Алгъын таулулада тиширыуларын, къызланы узакъ ийген адет болмагъанды. Энди дуния башхады. Къырал бузулгъанлы адам кёп затын тас этгенди. Урунур жерибиз болуп, къарыуубуз атала жеринде иги ишлеге кетсе, халаллыкъны къууанчын сезе билсек, къартны къартлыгъы ючюн, сабийни сабийлиги ючюн сыйласакъ, керти фахмуну къанат къагъыуун айырып эшиталсакъ… жашаугъа ыразы болсакъ сюе эдим.

Сени да ангылайма. Кетмез эдинг, эсинги бёлюп, билиминги салып, къууаныр жумуш тапсанг, атанг жанынгда болуп, оноу этсе. Кетмез эдинг, мен, кесими къырал ишге берип, сизни ач-жаланнгач этмейме деп, жашаууму оздурмасам, бюгюннгю кюнюгюзню къорууларча болсам… Къырал а, кеси къорууланыр керекли болуп тургъанлай, кимни да къалай къоруулаялсын? Аны чимдип-чимдип, юзюп-юзюп, кесек-кесек этгендиле юлюшчюле. Жунчутхандыла. Тауусалгъан а эталмайдыла.

Кюн тийип турса да, жауунлу жай кибик, мудахды дуниям. Терс кесимме. Айырылып баргъан а – сен. Туугъан жерингден, ата юйюнгден. Сенича кетгенлени кёбюсю къайтмайды артха. Ол оюм талайды жюрегими. Тыяма десем, тыяллыкъма… Мен бералмагъанны санга Аллах анда буюруп тура эсе уа?

Атынг Фатиматды. Бек биринчи сени атынгы  файгъамбарны къызы жюрютгенди. Апсатыны къызы, къарт ананг да. Аны унутма.

Кёзлерин сени бетингде унутхан атанг бек ахыр кере сени атынгы айтханды. Аны сюймеклиги сени биргенгеди. Эсингде тут.

Адамгъа ыразылыкъ жумушакъ топуракъгъа ушайды. Аны юсюнде гюл да чагъар, терек да ёсер. Не гитче игилик ючюн да ыразы бола бил жашауда тюбегенлеге. Ата-ананы намысы ёсген сабийлерини къолундады. Алай эсе уа – сени да. Ол затланы унутма.

 

 

Мусукаланы Сакинат
Поделиться: