Балет саулукъну кючлеуге ахшы себепди, республикада аны айнытыргъа кюреширикме

Кёп болмай Нальчикде балетден «ARMONIA» деген школ ачылгъанды, ол Экинчи Таманский дивизияны орамында 31-чи номерли юйде «Кюн шахарны» къатында орналыпды. Аны башламчысы Роксана Ардашаевады.

Бюгюн Роксана газетни къонагъыды. Бизни бла ушагъында ол балет адамны саулугъун, ол санда психология жаны бла да къалай кючлерге боллугъуну, аны сабийлеге, абаданлагъа да хайырлылыгъыны юсюнден айтханды.

- Роксана, ушагъыбызны аллында балет школну ачаргъа оюм къалай келгенини, ары ким жюрюрге боллугъуну, устазларыгъызны юсюнден билдирсенг эди.

- Гитчелигимден бери да чыгъармачылыкъгъа сейирим болгъанды, искусствогъа бла спортха жюрегим тартханды. Балет школ къураргъа умут а талай ай мындан алгъа келгенди, аны да мычымай  толтурургъа кюрешгенме. Жарсыугъа, сабийлигимде быллай жерлеге жюрюрге онгум болмагъанды – атам бла анам классикалы хореографиягъа юйретген ара къаллай бир излеген эселе да, табалмагъандыла. Аны ючюн школну,  менича, жюреклери бла искусствону быллай ариу тюрлюсюн жаратхан адамлагъа болушур муратда ачханма.

Устазыбыз а Фатимат Махтуевады, ол ишинде чынтты профессионалды. Бусагъатлада ишлеп башлагъаныбыз, болсада бизге келирге сюйгенлени саны аз тюйюлдю. Араларында абаданла, гитчеле да бардыла, аланы жыл санларына кёре юлешип, бирча эс бёлюп ишлейбиз. Бери уллайгъан адамла да келаллыкъдыла, аланы багъыу амаллагъа юйретирикбиз.

- Республикабызда балет кёплеге сейир а болурму?

- Хау  деп сунама. Башда сагъыннганымча, келгенле кёпдюле. Сора Къабарты-Малкъарда спортха уллу эс бурулады. Балетде да жарау уллу жерни алады. Анга спортну ариу, назик тюрлюсюдю дерге да боллукъду.

- Сабийлеге балетни хайырлылыгъы недеди?

- Балет, ариу болгъанындан тышында, адамны тёзюмлю болургъа юйретеди, чархын саулай да кючлейди. Бир жарым жылны юйреннгенден сора, балагъыз гуппур болмагъанлай, аркъасын тюзетип олтургъанын, сюелгенин, ариу къымылдагъанын эслериксиз, ол эстетика жаны бла айнырыкъды, координациясы игиленирикди.

Юйретиуге 4 жыллары толгъан эм андан абадан сабийлени алабыз. Бу жыл санда ала устаз айтханны ангылайдыла, этерге кюрешедиле. Тёртжыллыкъ сабийни чархы мында керекли упражненияланы эталырча айныпды.

Балагъыз балетде жетишимли болурун сюе эсегиз, кечге къалмагъыз. Алай ата-аналагъа айтыргъа сюеме, сабийигизни жюреги  неге тартханына да къарагъыз, келтиригиз, жарау этип кёрсюн. Тепсеуню жаратып къалса игиди, сайлауну ол кеси этерге тийишлиди. Бираз заманны кюрешип, артда башха затха бёлюнсе, жарсымагъыз. Балетге къоратхан заманы бошуна кетерик тюйюлдю, ол башха тепсеулеге  неда спортха юйренирге  тынгылы мурдор боллукъду.   

- Ата-анала къызчыкъларын ийселе да, жашларын балетге берирлерине ийинанган къыйыныракъды.

- Кёп ата-анала жашларын балетге келтирселе, ол тиширыу маталлы болур деп къоркъадыла. Алай ол ашыгъышлы оюмду. Классикалы тепсеу инсанны спорт эм эстетика жаны бла айнытады. Балет бла профессионал халда кюрешген жашла чырайлыдыла, къарыулудула. Ала спортну башха тюрлюлери бла – жюзюу, теннис, атлетика – кюрешген гёжефлеча ёседиле. Мында да къыстау жарау, ауур упражненияла, конкуренция бардыла. Секириулени бла тёп-тёгерегине айланыуну техникалары окъуна къалай къыйындыла! Алай бла сабийни сейири бар эсе, тыймагъыз. Айтханымча, артда жашауунда спортха кёчсе да, ол анга жангыз хайыр келтирликди. Мында жангы шуёхла табарыгъы уа дагъыда бир ахшылыкъды.

- Абаданлагъа уа балет бла кюрешиуден себеплик бармыды?

- Кёп адамланы тюненелери бюгюннге ушайдыла, хар кюнлери бирча ётеди. Аллай кезиуледе психологла жашауларын, толусунлай болмаса да, аз-маз тюрлениуле этерге уа чакъырадыла. Бир жангы зат бла кюрешиу адамны кёлюн иги да кётюраллыкъды, къуруда мугурайып тургъандан сакъларыкъды, сёз ючюн, сурат ишлегиз, тепсегиз, спорт бла кюрешигиз. Балетни ахшы жанлары уа аз тюйюлдюле. Биреуге чабыу жолчукъда жарау этиу эригиулю кёрюнюрге боллукъду, башхагъа уа тренажёрлада кюрешиу къыйынды. Тепсеуле уа зауукълудула, ала санланы чыныкъдырыргъа, жарыкъ кёллю болургъа да болушурукъдула. Аланы дагъыда бир ахшы жанлары – балет бла бир сагъат кюрешгенде адамны чархындан 500 ккал кетеди, залда аллай бир ауурлукъну кетерир ючюн а тамам эки сагъатны жарау этерге керекди. Сора, ол тынгылы кардио жарауду.

Упражненияла ариу, субай да этилирча уа, программагъа санланы создуруу упражненияла да киредиле. Ала сингирледе, шаугютледе  да ауруудан  багъаргъа, саулугъугъузну игилендирирге ахшы себеплик этерикдиле.

- Баям, тепсеуню субайлыкъ бергени кёп тиширыулагъа магъаналыды.

- Школгъа жюрюгенле балеринала болмасала да, балетге тёрели халда заман тапханла сокъуранырыкъ тюйюлдюле. Кёл салып кюрешгенни уа ол къууандырлыкъды: инсан аркъасын, боюнун тюз тутаргъа юйренирикди, жюрюгенде ариу кёрюнюрюкдю.

Тренажёрлада  кюрешгенде, адамны шаугютлери иги да ёсерге боладыла, тиширыугъа аллай мазаллылыкъ артыкъ бек ушамайды. Мында уа бу кемчилик жокъду. Алай бла балет бираз арыгъыракъ болургъа излеген, алай субайлыкъларын сакъларгъа эм ёсдюрюрге сюйгенлеге жарарыкъды.

 - Ушагъыбызгъа кёре, балет ол жангыз тепсеу тюйюлдю, анга, спортну тюрлюлериндеча, жарау,  санланы созуу да киредиле. Алай эсе уа, чекле да болурла.

- Балет бла кюрешир ючюн, аны, бек алгъа, жаратыргъа керекди. Ол кёлюгюзню жарытмай эсе, жараудан хайыр аллыкъ тюйюлсюз. Арыкъ болургъа болушханын айтхан эдим. Алай адам 10-15 килограммгъа эм андан кёпге азайыргъа излеп, залгъа жангыз аны ючюн келе эсе, бу эсеплеге  не хазна жетсин. Балет санланы чыныкъдырады, белгилегенимча, субайлыкъ къошады. Адамны жиклери ауруй эселе, станокга сюелиу хата келтирирге боллукъду, быллай болумлада стретчинг неда  йога хайырлыдыла.

Саулукъну сакълаугъа тепсеу хайырлы, зауукълу да себепди, ол адамны керексиз, ауур сагъышларын да селейте, жангы муратлагъа кёллендиреди, депрессияны, ачыуланып, мудах болуп турууну, арыгъаныгъызны кетереди. Мында шаугютле, сингирле битеу бирге ишлейдиле, жюрек-тамыр система, иммунитет кючленеди, инсанны чархы саулайда жашыракъ, тири болады.

Тепсегенде адамны мыйысы да иги ишлеп башлайды, кёп затны эсинде туталады. Сора, дагъыда бир ахшы шарт – тепсеу бла кюрешген адам, кеси кесине ийнанып,  кючюне, ариулугъуна ышанып башлайды.

- Ишим бла байламлы кёп тренерле бла сёлеширге тюшеди, ала барысы да санланы созуу хайырлы болгъанын белгилейдиле. Сен да аны юсюнден сагъыннганса.

- Ол саулукъгъа, керти да, хайырлыды, аны юсюнден къытай медицинада да айтылады. Алай аны да тюз эте билирге керекди, упражненияланы кезиуюнде санла ачытыргъа боладыла. Алай  тап  тюз этсегиз, хычыуун окъуна кёрюнюрюкдю. Былайда тюз солууну техникасы да болушурукъду: терен, акъырын солургъа керекди.

Санланы тапсыз созуу  нерваланы къысдырыргъа боллукъсуз, ол кесин терк эм къаты ачытханы бла билдирликди – быллай кезиуде упражненияны тохтатыргъа керекди.

Абаданлача болмай, сабийлеге, сюеклери алыкъа толу къатмагъанларыны хайырындан, санланы создуруу тынч бериледи. Гитче жыл сан гимнастика бла кюреширге эм иги заманды. Ол аланы аркъа сюеклери, жиклери тюз ёсерлерине, нерва системалары чыныгъырына себеплик этерикди. Сабий къыйналып жукълай эсе, анда да болушурукъду.

- Роксана, ахырында тёрели соруу – алда къаллай муратларыгъыз бардыла?

- Республикада балетны айнытыргъа, аны адамланы саулукъларына кёп ахшы жанлары барды. Бу муратымы толтурур ючюн, къарыууму аярыкъ тюйюлме.