Гитчелени сыфатларына кёре эришдириу психикаларында осал тюрлениулеге келтиреди

Ариулукъгъа итиниу тиширыуну къанындады, даулашлы болса да, сыфатха багъа бичерге жамауат къачан да сюйгенди. Бек биринчи, дунияны эм ариу къызын 130-дан аслам жыл мындан алгъа Бельгияда сайлагъандыла. Телевидение жайылгъаны бла чырайлыкъны эришиулерине бютюн кёп эс бурулуп башлагъанды. Абадан адамланы араларында бу тёрени ангыларгъа боллукъ эсе да, эм ариу сабийни айырыу а къужур кёрюнеди. Болсада  аллай эришиуле дайым бардырыладыла.

Алгъаракълада Къырал Думагъа къараугъа акъылбалыкъ болмагъанланы быллай конкурслагъа къатышдырыугъа тазир тёлетиуню юсюнден законопроект берилгенди. Анга «Единая Россия» партияны келечиси Алексей Журавлев бла ЛДПР-ден Сергей Жигарев къол салгъандыла. Законопроектге этилген ангылатыу запискада жыл сайын сабийлени араларында ариулукъну къырал эм регион эришиулери дайым къуралгъанлары билдириледи.

«Спорт неда чыгъармачылыкъ эришиуледеча болмай, алада аслам эс гитчелени сыфатларына, ала кеслерин абаданлагъа къаллай бирге ушаталгъанларына бёлюнеди. Жыл сан жаны бла чекле салынмайдыла, аланы къагъанакъланы араларында окъуна къурайдыла», - дейдиле авторла. Ала оюм этгенлерича, конкурсха бала кеси сюйюп бармайды, ол атасыны-анасыны башламчылыгъыды. Анга косметология процедурала этиледиле. Сахнада кесин профессионал модельча жюрютюрюн излейдиле, бирлени уа диетагъа окъуна олтуртадыла. Аны ючюн депутатла балаларын быллай конкурслагъа элтген ата-аналагъа 4-5 минг, къуллукъчулагъа 40-50 минг, аланы бардыргъан организациялагъа  800 минг – 1 миллион тазир салыргъа эм ишлерин тохтатдырыргъа излейдиле. Бу ишге тыш къыралланы келечилери къатыша эселе уа, аланы Россейден къыстаргъа неда 15 кюннге тюрмеге олтуртургъа белгиленеди.

Конкурсла жанлы болгъанла аланы ахшы жанларына быллай шартланы санайдыла: сабий гитчеликден тёгерегинде адамла бла байламлыкъла тохташдырыргъа, жамауатда кесин жюрютюрге юйренеди,  къызчыкъла ариу болургъа итинедиле, кёплеге артда модельле болуп ишлерге жол ачылады, ол а бек файдалыды, уялчакъ балала кеслерине базынып башлайдыла. Сора эришиуледе къытдыргъан болмайды, саугъала сабийлени хар бирине да бериледиле, дейдиле ала.

Психологланы оюмлары уа башхаракъды. Ала айтханларыча, кёп сабийлени психикалары быллай сынаулагъа чыдаялмайды. Гитчелигинден эриширге, башхаладан ариу болургъа итиннген, эм уллу байлыкъгъа тыш кёрюмдюню санагъан балагъа артда  адамлыкъны чынтты шартларын ангылатхан къыйынды. Сора  алчы болалмагъанла ата-аналарыны алларында кеслерин терс сунадыла, чархларында чурумланы тохтаусуз излейдиле. Сабий психологланы ассоциациясыны президенти Александр Кузнецов чертгенича, бу эришиуледе сабий жашауунда эм магъаналы башха адамлагъа кесин жаратдырыу, сюйдюрюу болгъанча сунады. Аллай сагъышла бла ёсген а уллулугъунда да тёгерегиндегиледен кесине багъа бичиуню излейди.

Психолог Алена Фролова да ариулукъну сабий конкурслары гитчелеге себепликге угъай, ата-аналагъа толмагъан умутлары ючюн кёллерин басаргъа болушханларын чертеди. Балалары хорламасала, ыразы болмагъанларын жашырмагъанла аз тюйюлдюле, алай бла ала сабийлерини психикаларын бузадыла. 

Ариулукъну сабий конкурсларын тыйыуну юсюнден башламчылыкъла талай къыралда этилгендиле. Сёз ючюн, Францияны Сенаты 16 жыллары толмагъанланы араларында ариулукъну эришиулерин къурагъанлагъа 30 минг евро тазир тёлетиуню эм 2 жылгъа дери тюрмеге олтуртууну юсюнден законопроектни къабыл кёргенди. Россейде Краснодар крайда, Чеченде, Север Осетия-Аланияда эм талай башха регионда аланы бардырыугъа чек салыннганды. Аны юсюнден башламчылыкъла Рязань областьда, Тюменьде бла Уралда да этилгендиле, алай ала алыкъа дурус кёрюлмегендиле.

Бизни республикада да сабийлени араларында тюрлю-тюрлю эришиуле бардырылыучудула. Алай энчи ариулукъну конкурсун къураугъа уа адамла къалай къарагъанларын билир муратда  биз соруу бардыргъанбыз.

Керекмиди эм ариу сабийни сайларгъа?

Байзуллаланы Зухура, психолог:

- Юч къызчыкъны анасыча, мен аллай конкурсланы керекли сунмайма. Аллай жерледе алагъа бояуланы аяусуз жагъадыла, ол а сабийни терисине хайырлы не хазна болур. Къызчыкъланы къашларын жыртханларын, ботокс уколла этгенлерин да эшите турабыз. Ишимде кёре келеме, хорламаса, сабий тюнгюледи, жиляйды. Ол гитче къытдырыу анга уллу бушууча кёрюнеди. Сора  ала тенг къызчыкълары бла эриширге юйренип, артда алагъа тенглеринеча къараялмай къалыргъа боллукъдула. Жашауда уа шуёхлукъ жюрютюрге юйренирге керекди. «Умники и умницы», «Самый умный» дегенча конкурсла жанлыма. Ата-анала сабийлерин эришлендирмегенлей, сюймекликде ариу ёсдюрюрге тийишлидиле.

Гадийланы Даниял, боксдан республикалы федерацияны вице-президенти:

- Мен сабийлени араларында ариулукъну эришиуюн бардырыуну дурус кёрмейме, нек дегенде ала балаланы психикаларына ауур тиедиле, жаш тёлюню тюз юйретиуге чурум боладыла. Узагъыракъ къарасагъ а, халкъыбызны айныууна да артыкъ ахшы тюйюлдюле. Кесигиз сагъыш этигиз, ала не игиликге келтираллыкъдыла? Къызчыкъланы танымагъан, жууукъ жетмеген адамланы алларында къубулургъа, юслерин тынгылы жапмагъан жыйрыкъла кийип чыгъаргъа юйретип. Ол бизни миллет энчиликлерибизни, кавказ тёрелерибизни къурутурукъду. Мен не кесими къызымы, не эгечлерими аллай эришиулеге иерик тюйюлме. Сыфатлары келишеди, келишмейди деп угъай, ала бизни ата-бабаларыбыздан сакъланнган адетлерибизге, оюмларыбызгъа чюйре келгенлери ючюн.

Османланы Мариям, моданы эксперти:

- Мен бир инсаннга кесамат этерге излемейме, аны ючюн жангыз кесими юсюмден айтыргъа сюеме. Элтирикми эдим баламы аллай эришиуге? Не хазна. Биринчиден, тыш кёрюмдю биреу бла эришленирча шарт тюйюлдю. Экинчиден, ол сабийни психикасын бузаргъа боллукъду. Гитчеле аллай жерлеге къызынып баргъан да сунмайма, ол кёбюсюнде аналаны оноуларыды. Кесим 11 жылымда «Коса-девичья краса» деген конкурсха къатышхан эдим. Аны да эришиуге барыргъа сюйюп, ол хычыуун кёрюнюп. Анда бизни миллет кийимлерибизге, аш къалай хазырлагъаныбызгъа, тепсеуледе усталыгъыбызгъа къарагъандыла. Аны ючюн кёп зат эришиуню энчилиги эм къызчыкъны жыл саны бла байламлыдыла, деп алай сунама.

Жаболаны Арсен, «Ийман» къауумда жырчы:

- Мен аллай эришиулени жаратмайма. Хар сабий да гитчелигинде  кесича бир тюрлю ариуду. Бара тургъан жашауда балаланы бир бирден сыфатларына кёре айырыу игиликге келтирмез. Сабийлени акъылларында  мен хорламадым, ол менден ариуду дегенча сагъышла керек затла тюйюлдюле. Башха эришиуле да кёпдюле – спорт, окъуу, билим, искусство жаны бла. Былада къытдыргъан игирек окъургъа, жарау этерге керекме десе, айныгъан этерикди. Билим, спорт да аны артдагъы жашауунда бегирек жарар.

Акъайланы Лейля, устаз:

- Жер башында эриши адамла, сабийле жокъдула. Сыфатха кёре биреуню башхаладан игиге санау тюз тюйюлдю. Сора биреу субайгъа санагъан башхагъа алай айтхылыкъ да кёрюнмез. Халкъда айтылгъаныча, ариулукъ къарагъан адамны кёзлериндеди. Быллай эришиуледе хорлагъан кесин патчах къыз сунсун, башхалагъа уа не оноу? Алагъа къатышханланы борчлары бирди – тенглеринден айырмалы болургъа. Быллай конкурслагъа къатышмай да, къызла ариу кийинирге, кесин адежли жюрютюрге юйреналлыкъдыла. Тиширыугъа, эр кишиге да багъа аны адамлыгъына, къоншусуна, тенгине иги бола билгенине, ариу ниетле бла жашагъанына  кёре бичерге боллукъду, сыфатны ким да кеси сайламайды. Аны ючюн шёндюгюлю, жамауат айтыргъа сюйгенича айныгъан дунияда аллай конкурсланы къурау оюмсузлукъду.

 

 

Кульчаланы Зульфия.
Поделиться: