«Жашаугъа сюймеклик иммунитетибизге бек болушханы жашырын тюйюлдю»

Адам къаллай жашау болумлагъа да юйренип къалады.  Къалай-алай болса да, биз кесибиз да ангыламагъанлай пандемияны болумларында жашаугъа да тюзелгенбиз. Коронавирус жашауда кёп затны тюрлендиреди.  Медикле къайгъыланы кёбейгенлерин, жукъу бузулгъанын, иммунитетни къарыусузланнганын белгилейдиле. Быллай къыйын заманлада кесинге, жууукъ адамларынга да къалай болушургъа боллугъуну юсюнден бизни эксперт, «Москвада А.И. Евдокимов атлы къырал медико-стоматология университет» РФ-ни Саулукъ сакълау министерствосуну ВПО ГБОУ-ну оториноларингология кафедрасыны профессору, медицина илмуланы доктору Нина Александровна Мирошниченко хапарлайды.

- Нина Александровна, бусагъатда асламлагъа коронавирусдан дарман салдырыу башланнганды. Кёпле аны этдирирге бла этдирмезге кереклисин алыкъа ангылаялмайдыла. Алагъа не зат айталлыкъсыз?

- Вакцинаны бизни жашауубузгъа сингени адам улуну саулай да турмушун тюрлендиргенди. Жыйырма-жыйырма биринчи ёмюрледе тири вакцина салдырыула жукъгъан аурууланы халларын башхача этгендиле. Аслам къыйын ауруула бойсуннгандыла, ала энди контрольдадыла эмда адамлагъа къоркъуу чыгъармайдыла.

Дифтерия, чечек, ёлет, къутургъан ауруу эм бирсиле миллионланы къыргъандыла, бусагъатда энди ол битеу да тарыхдады.  COVID-19 да асламлы вакцинациядан сора артха буруллугъуна эмда кёплерибиз жыл сайын саулугъубузгъа хазна къыйынлыкъ бермеген кезиулю респиратор вирус аурууча къаллыгъына ийнанама.

- Сиз 60 жылдан тамата эсегиз, сизге дарман саллыкъ тюйюлдюле. Сора къалай болсун? Кесинге иммунитетни кётюрюрге боллукъмуду, сёзсюз, самоизоляцияны жорукъларын сакълап?

- Сёзсюз, абаданла сакъларгъа тийишли баш жорукъгъа башхала бла жууукълашыуну, ушакълашыуну къоюу саналады, эм тазалыкъны тутуу, масканы жюрютюу, аны терк-терк алышындырыу, кёп кере хайырланнганланы терк-терк жуууп тазалау. Ачыкъ хауада айланыуну хайырлылыгъын, мекямлагъа таза хауаны кийириу, гимнастика бла кюрешиу эмда кёлню жарыкълыгъы хар адамгъа да хайыр келтиргенлерин унутмазгъа керекди. Аны ючюн самоизоляцияда турууну бла жууукъла-тенгле бла тюбешиулени араларында энчи низам болургъа тийишлиди.

Юйюрлерибюизни жаш адамларындан кёп зат изленеди. Мени анама 89 жыл толгъанды, эм анга юйюрню эс бургъаны, андан ууакъ жумушланы толтурлугъун тилегенибиз, бизни ишлерибизге къошулгъаны жашаугъа сейирин къозгъайдыла.

Жашаугъа сюймеклик иммунитетибизге болушадыла. Андан сора да, бизни къолайлыгъыбызда вирусха къажау эм иммуномоделирующий препаратла бардыла, сёз ючюн, Эргаферон, Иммунал, Ингарон эм бирсиле.  Комплексли вируслагъа къажау препаратланы хайырланыу къайсы жыл санда да болушадыла

-  Коронавирус бла байламлы тынгысызлыкъны къалай селейтирге боллукъду. Кесинге бир тюрлю низамны салыргъамы тийишлиди неда витаминле ичергеми, кёлню ырахат этген препаратланы хайырланыргъамы?

-  Тынгысызлыкъ хар кимде да барды шёндю, алай хар адамда да ол башхаракъды.  Кюн жарыкълыкъны жетмеую, кюнню халыны терк-терк тюрлениую пандемиясыз да асламланы къыйнайды. Поливитаминлени, D витаминни профилактика курсун жыл сайын бардырыргъа керекди.

Къоркъууладан ычхынмау, аурууну сакълап туруу, жугъаргъа къоркъуу – была битеу да хаталыдыла адамны халине, аллай затлагъа бир киришсе, аладан ычхыныргъа бек къыйын болады.  Онг бар эсе, психологга барыргъа тийишлиди, бирлеге уа – психиатргъа. Ол уялырча зат тюйюлдю, алай бизни къыралда ол специалистлеге энчи тапсыз кёзден къараргъа юйреннгендиле. Аптюекледе эркин сатылгъан женгил антидепрессантланы хайырланыргъа да боллукъду.

Кюндюзгю ашыгъызгъа мандаринлени, апельсинлени, жылы какаону, бир кесек шоколадны къошугъуз, сейир китапла, журналла, газетле окъусагъыз да кёлюгюз кётюрюллюкдю.

- Бусагъатда ковидден сора башха респиратор аурууладан да къыйналадыла. Коронавирусну болдурмазча тамамланнган амалла гриппден сакъларгъа боллукъмудула?

- Хау, профилактика мадарла, гриппден вакцина салыу ол тюрлю аурууланы азайгъанларына себеплик болгъанды. Алай, жомакъдача, адамла бир кюннге быланы барындан да къутулгъандыла дегенлик жалгъан сёздю. Шёндю респиратор кезиу бек тириди, саусузла терапевтлеге, педиатрлагъа, оториноларингологлагъа саулукъ бла байламлы башха-башха тарыгъыула бла кёп санда келип башлагъандыла.

- Сиз врач-отоларингологсуз. Ковид лор-органлагъа осложненияла беремиди неда ол ёпкелени бла жюрек-тамыр системанымы тозуратады? Бу кезиуге къулакъларына, тамакъларына, бурунларына тарыгъыулары болгъан инсанла кёбейгенмидиле?

-  Кертиди, коронавирус теренинде солуу тамырланы, нервный системаны тозуратады. Алай риносинуситлеча, тонзилло-фарингитлеча осложненияла да тюбейдиле. Саусузла тамакълары ауругъанына, бурунлары акъгъанына тарыгъыула бла келедиле.  Кёпле ийислени ангыламагъанларын айтадыла. Алай, жарсыугъа, лор-врачла ол кезиуледе болушалмайдыла, нек дегенде ол нервала ситстемаланы тозурагъаны бла байламлыды. Насыпха, асламлада ийислени ангылау сезимле жангыдан къайтадыла.

 

Басмагъа Айдаболланы Джамиля хазырлагъанды.
Поделиться: