Жарыкъ умутла туудургъан чакъла

Заман саргъалтхан эски суратдан келбетли кишиле къарайдыла. Ала Огъары Бахсанны сыйлы къартларыдыла, битеу элни берекети. Сагъышлыдыла акъсакъалла, уллу ныгъышны таурухчулары. Ала бюгюн ары дери тюшлеринде кёрмеген, тюнлеринде эшитмеген бир аламат затха шагъат болгъандыла. Патчахлыкъны тайдырып келген жангы власть кечелерин кюнча жарытханды. Кыртык сууну бойнунда гитче электростанцияны къурулушу бошалып, элге ток берилип башланнганды.

Ол 1932 жылда кюз арты эди. Битеу эл жыйылгъан эди ол сейир ишге къараргъа. Сууну кючю бла кечени жарытыргъа боллугъуна бир киши да ийнанмай эди.

Ма ол кюн тюшгендиле бу огъурлу къартла суратха. Аны  - электростанцияны – Петербургдан келтирип  орнатдыргъан а Насталаны Сохта эди. Инсан урушну кезиуюнде ол онбиринчи аскерни санында уруш этгенди. Ол себепден Россейде танышлары кёп эдиле. Экисин келтирген эди да, бирин а Къашхатауда саладыла.

Ала артыкъ уллу затла тюйюл эдиле. Болсада элде хар юйде чыракъ жандырыргъа кючлери жетгенди. Ол заманлада Сохта КПСС-ни Къабарты-Малкъар обкомуну элледе колхозла къурау жаны бла уполномоченныйи эди. Андан сора да, бу адам башха къуллукълада ишлеп тургъанды. Партияны Элбрус райкомуну биринчи секретары да болгъанды. Ол чынтты коммунист эди. Совет власть ючюн жанын-къанын аямагъанды. Уллу Ата журт урушну кезиуюнде да  фашистле бла да къаты сермешгенди. Аскер бёлюмлени биринде комиссар болгъанды. Къауум кере, жаралы болуп, госпитальлада да жатып, саулугъуна бакъдыргъанды.

Халкъ кёчюрюлюр аллы, биягъы жаралы болуп, журтуна къайтып тургъанлай, аны болжаллы халда Элбрус районну секретарыны къуллугъуна саладыла. Азиягъа да алайдан кетгенди. Ол кюн,  кетип бара, Кёнделен аягъында Бериягъа да жолукъгъанды. Экиси да, бир жанына кетип, кёп хапар айтхандыла. Министр Сохтагъа мында къал деп да кюрешгенди. Ала экиси да бир бирни онбиринчи аскерде къуллукъ этген заманладан бери биле эдиле.Болсада Сохта унамагъанды. «Мен да халкъым бла бирге боллукъма»,-деп къойгъанды. Кеси уа, кёчгюнчюлюкден къайтхандан сора, 1979 жылда ёлгенди.

Биз хапарын айтхан суратда биринчи тизгниде солдан  онгнга бешинчиди. Ол тизгинде солдан  онгнга биринчи Теммоладанды, аны къатындагъы Жаппуладан, къоюнунда сабийчик болгъан а Жаппуланы Адамейди.  Ол кёчгюнчюлюкден къайтхандан сора ёлгенди. Жашчыгъ а бизге бу суратдагъы адамланы  тохташдырыргъа болушхан  Насталаны Сохтаны уланы Владимирди.

Ортадагъы къарт да Теммоладан болур деп алайды оюм. Сохтаны онг жанындагъы акъсакъал а Орусбийладанды. Окъуулу адам эди. Къуранны билгенди. Ёлгени  болгъан жерде дууа тутдуруучу эди.

Бек къыйырдагъы уа Теммоланы кишилериди. Алай  аны аты да тохташдырылмгаъанды. Экинчи тизгинде  сол жанындан биринчи бизни белгили назмучубуз Будайланы Азретни атасы Кичибатырды. 1905-1906 жыллада бардырылгъан орус-япон урушха къатышып, ол бошалгъандан сора да, къауум жыл Къытайны жеринде туруп, журтуна алай къайтханды. Ол да кёчгюнчюлюкню сынагъанды.

Ол тизгинде экинчини бла ючюнчюню атларын тохташдыралмагъанбыз. Тёртюнчю уа тиширыуду - Османланы Муссаны къызы Мариям. Огъары Малкъарда биринчи комсомол къыз болгъанды. Аны къарындашы Алиймырза элде комсомол организацияны къурагъан эди. Жаш адамланы комосомолгъа чакъырып айланнганларында, алгъа онбир къызны аладыла. Аладан биринчилери Мариям эди. Артда ол Нальчикде Ленинчи окъуу шахарчыкъда окъугъанды, ишлей тургъан жеринде. Наста улу  бла шагъырей болуп, анга эрге чыкъгъанды. Партия Сохтаны Элбрус районнга ишге жибергенде, аны биргесине баргъанды.

Мариямны онг жанындагъыланы да атларын тохташдыралмагъанбыз. Ючюнчю тизгинде сюелгенле тёртеулендиле. Сол жанындан юч акъсакъал огъары бахсанчыладыла. Къыйырдагъыны кийимлери уа башхаракъды. Ол да ким болгъаны белгисиди.