Къайсы къуллукъда да адамланы сейирлери ючюн ишлегенме, аланы излемлерине чюйре келген оноуну къабыл кёргенме

Къабарты-Малкъарны 100-жыллыгъына

Белгили политик Заурби Нахушев республиканы толтуруучу, законла чыгъарыучу органларында кёп жылланы оноучу къуллукълада ишлегенди, бюгюнлюкде уа РФ-ни Жамауат палатасыны келечисиди. Биз аны бла тюбешип, жашаууну, КъМР-де, битеу къыралгъа да къыйын 90-чы жылланы эм башха затланы юслеринден ушакъ этгенбиз.

- Заурби Ахмедович,  жыл саныгъызны сеземисиз?

- Заман алай терк барады,  жашаууму асламы ётгенди деп эсиме да келтиралмайма.   Бир жол быллай сорууну атамы антлы нёгерине берген эдим. Уллу Ата журт урушну ветераны, къазауатдан сора республиканы аягъы юсюне этиуге тири къатышхан акъсакъалгъа.  Анга уа 89 жыл толгъан эди.  Бир эшикден кирип, башхасындан чыкъгъанча алай терк кетгенди жашауум, дегени эсимдеди. Манга да алай кёрюнеди.

- Совет союзда битеу сабийле, бютюнда жашла, космонавтла болургъа сюйгендиле. Сизни муратыгъыз а къаллай эди?

- Атам бла анам доктор болсам бек сюйгендиле. 1966 жылда, мен школну бошагъан кезиуде, Къабарты-Малкъар къырал университетни медицина факультети энди ачылгъан эди. Ары жаланда ишчи коллективлени бла партияны райкомларыны эсгертиулери бла кирирге болгъанды. Мени аллай документ алыргъа онгум жокъ эди. Алай бла агрономия факультетге киреме.

Болсада жашауум къалай къуралгъанына, тюрлю-тюрлю къуллукълада ишлегениме сокъуранмайма. Алай бир саусузгъа тюбесем, ма ол заманда врач болсам, бу адамгъа болушаллыкъ эдим, деп эсиме бюгюн да келеди. Адам жашауунда къаллай муратла салады – билим алыргъа, ишлерге, юйюр къураргъа, сабийлени ёсдюрюрге. Аллахха шукур, ала толгъандыла, къадарыма ыразыма.

- Сиз тюрлю-тюрлю къуллукълада ишлегенсиз, толтуруучу, законла чыгъарыучу структуралагъа таматалыкъ да этгенсиз. Жашауугъуз бла  байламлы  артыкъда къыйын оноула этерге уа тюшгенмиди?

- Баям,  Бахсан районнга таматалыкъ этерге кёчгеним тюрлендиргенди жашаууму. Ол кезиуде Госагропромну парторганизациясыны  секретарыны къуллугъунда ишлегенме, Нальчикде фатар берилгенди, не букъдурлугъу барды, хар не да къуралып. Аланы барысын да  къоюп, жашаууму районда жангыдан башлайма.

Мен премьер-министрни орунбасары, Парламентни спикери, Къырал Думаны депутаты да болгъанма. Алай районну таматасындан башха къуллукълада адамгъа керек болгъанымы, халкъгъа хайыр келтиралгъанымы  алай терен бир сезмегенме. 

- Къыралыбызгъа, республикагъа да къыйын заманланы – озгъан ёмюрню 90-чы жылларын - къалай эсгересиз?

-   Ол жалгъан демократияны заманы эди. Эски законла ишлемейдиле,   жангылары уа -алыкъа жокъ. Къыралыбыз, партия чачылгъандыла, адамланы жашаулары, муратлары, келир заманнга ышаныулукълары да тас болгъандыла.

Эллени, районланы, республиканы оноучулары кёп жылланы ичинде къурап келген мюлкле бир сагъатны ичинде жер бла тенг болдула. Ол кезиуде уа къыралда эл мюлк артыкъда айнып, адамла къолайлы жашап башлагъан эдиле. Перестройканы оноучулары аны нек чачханларын бюгюн да ангыламайма.

Ол кезиуде мен законла чыгъарыучу органнга  башчылыкъ этгенме.  Бизге къысха заманны ичинде закон базаны къураргъа тюшгенди. Законланы кёбюсю керек да болмаз эдиле, алай   Борис Ельцин  жалынчакъсызлыкъны, эркинликни къаллай бир сюйсегиз да алыгъыз дегенни эсге алып,  республикагъа къолубуздан келгенича болушургъа итиннгенбиз.

- Бюгюнлюкде сиз жамауат иш бла кюрешесиз. Республикада граждан обществону институтларына къаллай багъа берлик эдигиз?

- Граждан общество болургъа керекди, алай бла адамла кеслерини сейирлерин сакъларгъа онг табадыла. Алай, мен акъыл этгенден,  жамауат организацияла кеслерине власть органланы полномочияларын алыргъа эркин тюйюлдюле.  Элни, районну таматасына, министрге алай ишлемейсе, былай этмейсе деп дау этип, аны ишине чырмап тургъан  тюз тюйюлдю. Дагъыда миллетлени бир бирине юсгюрген жамауат организацияланы да ангыламайма.  

Хау, кеслерини борчларын толтурмагъан, халкъгъа къайгъырмагъан къуллукъчула аз тюйюлдюле.   Аны кёрюп, адамла кеслерини эркинликлерин сакъларгъа кюрешедиле. Алай ары - бери чайкъалыула болмай, власть бла жамауат бир ызны табаргъа  керекдиле. Ол жаны бла къарагъанда, республикада граждан общество кесини борчларын толтурады. 

- Жамауат палата, толтуруучу власть органлада жамауат советле  властьны  оноуу бла къураладыла. Сизни акъылыгъызгъа кёре, быллай болумда Жамауат палата жалынчакъсызмыды? 

 - КъМР-ни Жамауат палатасын халкъ таныйды, адамла бизге ийнанадыла, соруулары, тилеклери бла  келедиле. Ол а биз жалынчакъсыз болгъаныбызны, башындан буйрукъла берилмегенлерине шагъатлыкъ этеди. Жамауат палата правительство бла даулашыргъа  керекмейди, биз бир борчну толтурабыз – адамланы жарсыуларын тамамлау.

Власть органлада советлени юслеринден айтханда уа, сёзге, мен Эл мюл министерствода аллай структурагъа алты жыл башчылыкъ этеме. Кесими махтап айтмайма, алай бу кезиуде   министр бизни тилеклерибизни, эсгертиулерибизни толтурмагъанды деп айталлыкъ тюйюлме.

 Алай ахырда ишлемеген, къагъытда жазылып къалгъан советле да бардыла. Баям, аланы ишлери таматалары, келечилери кеслерини борчларын къалай ангылагъанларына, ишлери ючюн къайгъыргъанларына кёре къуралады.  

- Сиз жашауугъузда ёхтемленнген жетишим къаллайды?

- Насыпха, къайсы къуллукъда да адамланы сейирлери ючюн ишлегенме, аланы излемлерине чюйре келген оноуну къабыл кёргенме. Бир адамны ачытхан эсем да, аны билмей этгенме.

Биз юйюрде беш къарындаш болгъанбыз. Атабыз барыбызны да жыйып, жашынг бир тапсыз, ушагъыусыз зат этгенди деп бир адам окъуна тарыгъып келсе манга,  сизни ата юйюгюз жокъду,  деучю эди. Жашаууму аны бу насийхатына кёре къураргъа кюрешгенме. Танымагъан адамла къатыма келип, сиз манга бир бек болушхан эдигиз деселе,   бек къууанама. Андан уллу махтау, жетишим да болмаз.

- Насып – ол неди?

- Бу соруу бек къыйынладан бириди.  Адам кеси аллына насыплы боллалыкъ тюйюлдю. Сабийле, туудукъла, жууукъла, нёгерле саулукълу болсала, ырахматлыкъны сезселе,  мен да ала бла бирге насыплыма. 

- Эркин заманыгъызда не бла кюреширге  сюесиз?

- Телевизоргъа жаланда жангылыкълагъа къарайма, жарсыугъа, бериуле артыкъ сейир тюйюлдюде, бирде уа уялырча, буюгъурча затла да кёргюзтедиле. 

Алай китап окъургъа бек сюеме. Бир-бир чыгъармаланы уа къайтарып бир ненче кере алама къолума:   ала ахырда башха жанындан ачыладыла, биринчи кере эслемей къойгъан затланы табаса. Сёз ючюн, Антон Чеховну, Лев Толстойну чыгъармалары аллайладыла. Жарсыугъа, жаш адамла шёндю окъумайдыла, ол угъай,  иги киногъа окъуна къарамайдыла – къолларына телефон алып, аны бла кюрешип турадыла,  нек эсе да.

- Владимир Познер бериулерини ахырында Аллах бла тюбесенг не айтырыкъ эдинг  деп соруучуду студияны къонакъларындан. Алай аны бир кесек тюрлендирирге сюеме. Атагъыз бла жолукъсагъыз, анга не айтырыкъ эдигиз?  

- Атам эртте ёлгенди, анга жаланда 65 жыл толгъан эди. Аны  сыйы не заманда да бийикде болгъанды.   Къарындашым Къыралбий да нек эсе да мени башхаладан айырып, бек ышаннганды, не жетишимиме да къууанып, кёллендирип тургъанды.

Атам не бийикге жетсенг да, кесинги башхаладан айырмалыгъа санама, деп юйретгенди. Алагъа тюбесем, ышаныулукъларын толтургъанма,  ала юйретгенча жашагъанма деп айталлыкъма.

 

Ушакъны Тикаланы Фатима бардыргъанды.
Поделиться: