Той барады омакъ ресторанда…

     Жашауда кёп тюрлениуле бола келедиле. Аны бла бирге уа миллетни ата-бабаладан келген тюрлю-тюрлю адетлери да башха бет ала башлагъандыла. Сёз ючюн 20 жыл мындан алгъа бардырылгъан таулу тойланы бла бюгюнгюлени башхалыкъларын ангыламагъан адамны тапхан къыйынды. Бу кезиуге уа халкъыбызда бир тёлю ёсюп, кеслери юйюр къурарча болгъанды. Алай ол жашланы бла къызланы 90 процентини  алгъыннгы къууанчланы юслеринден аз да хапарлары жокъду. Ала кёрген ресторанла бла кафеледиле. Былай барса уа хал бютюн да осалгъа кетерикди.

    Быллай тойлагъа барыбызгъа да терк-терк жюрюрге тюшеди. Мен да бир ыйыкъ алгъа аллай кезиулю байрамда болгъанма. Кесими бек шёндюгюлю адамгъа санайма. Алай быллай тойлада озгъунлукъ кёзге ачыкъ урунады.  

Бек - биринчиден,  келинни, киеуню да тукъумланы абаданлары болгъан жерде бирге олтурууларыды.  Адет бла киеу той болгъан кюн болуш юйде тургъанды. Аны арбазда окъуна кёрюнюр эркинлиги болмагъанды. Келин да бетин ачыкъ этгинчи отоуундан тышына чыкъмагъанды. Къонакъла аны кёрюрге ары жюрюп болгъандыла. Бюгюнлюкде уа бирге олтургъандан тышында да, ала барып бирге тортну кеседиле. Аны бла келин къайын анасын сыйларгъа керек болады. Бир бирле уа, халкъ да къарап тургъанлай, эрлерине да къапдырыргъа  уялмайдыла. Неда тойгъа бирге чыгъып тепсейдиле. Быллай адетге сыйынмагъан жумушла бир кавказ миллетде да болмагъандыла. Алай бюгюнлюкде аланы ала барысы да бир бирге ал бермей алгъандыла. Жаланда Чеченни Башчысы Рамзан Кадыров кесини энчи буйругъу бла бу ишни тохтатханды.

    Аппаланы бла ынналаны асламы артыкъ ыразы тюйюлдюле шёндюгю халгъа. Алай алагъа тынгылагъан хазна адам табылмайды юйюрледе. Бек биринчиден, ол затны юсюнден сагъышланыргъа керекди. Къартланы сёзлери чапыракъдан ётмеген дуния ол къаллай дунияды? Экинчиси, ата-анала, бютюнда анала, юйлерин, багъалы мебельлерине тойну кезиуюнде хата жетер эм ала аш ийис этерлерин сюймегенден ресторанланы сайлайдыла. Былайда мен юйлери тар болгъанланы юслеринден айтмайма. Аллай болумну ким да ангылайды. Алай адам уллу журту болуп тургъанлай сабийини къууанчын алгъынча ёз арбазында ётдюрюрге нек итинмейди? Эки жаны да рестораннга жыйылып,  ким кимни жанындан келгени ангылашынмай. Ол не тойду?! Мен ангылагъандан, ол затха адамланы жаланда бир зат тюртеди-эришмеклик. Танышлары багъалы ресторанда бардырып тойларын, ол а, факъырачы кибик, арбазында къонакъ къангала салып… Да сора уллу юйлени не себепден ишлейдиле? Неге керекди аллай артыкъ мюлк?

     Арт заманда ресторанла жанлыла энтта бир сылтау тапхандыла- жууукъ тиширыула аш-суу этип арыгъан этедиле. Алай ол бош сёзледиле. Ол жарсыуну бек тынч кетерир онг барды поварланы бла официантланы юйюнге чакъырып. Ресторанны къоранчларындан ала къайда учуз келликдиле.

    Бу башда айтылгъан затла тойларыбыз бла байламлы жарсыуну бир кесегидиле дерге боллукъду. Дагъыда киеу нёгер жыйынны къылыкъсыз кёп келгени да кёплени онгларын алады. Аны саны бир бирде 200 адамгъа окъуна жетип къалады. Аллай зат къызны жанын бек апчытады не уллу юйю болсада. Аны себепли тукъум таматала бу шартха энчи эс бёлюп, бир марда тохташдырыргъа  керекдиле.     

    Дагъыда тойларыбызда келинни баш ауун алыу тёре да болмагъанча тюрленнгенди. Алгъын малкъар арбазлада ол жумушну тукъумдан акъылбалыкъ болмагъан жашчыкъ тамамлай эди. Ол мени кесими да эсимдеди. Бюгюн а, нек эсе да, баш ауну чакъырылгъан тепсеучюлеге алдырадыла. Хау, жанындан къарасанг, ол жангылыкъ ариу да кёрюне болур. Алай адетибизге чюйре келгенини юсюнден а киши да сагъыш этерге сюймейди. Былайда: «Бир тыш эр киши аны башындан жаулукъну нек алыргъа керекди?» - деген соруу кеси аллына тууады. Бу халда энтта бир беш жыл барсакъ, хар зат да унутуллукъду.

    Болсада, иги затланы къоя баргъанлыгъыбызгъа, сый бериуню уа унутургъа киши да ашыкъмайды. Бютюн аны танышларындан эсе байыракъ къураргъа къазауат этедиле. Алай, жашау кёргюзтгеннге кёре, алыкъа биреуню сыйына толу ыразы болгъан къайынла чыкъмагъандыла. Биреуню да ол юйюр чачылыудан сакъламагъанды. Да сора биз европалы тойланы аман юлгюлерин алып, игилерин а тышында нек къоябыз былайда.

     Ол дегеним, анда саугъаланы къонакъла жаш адамлагъа этедиле, аланы ал атламлары тынч болсун деп. Бизде уа жаланда жашны жууукъ-ахлусун ыразы этерге излейдиле. Кёпле бу жумушлагъа деп кредитле окъуна аладыла. Да сора жылла бла аны да тёлеп жашагъандан эсе, «Жууургъанынга кёре аягъынгы узат» деген нарт сёзню заманында эсге тюшюрюп, къууанчны алай ётдюрюрге нек жарамайды? 

    Шимал - Кавказ республикаланы къайсында да тойлагъа къоранчла болмагъанча уллудула. Ол себепден кёпле юйдегили болургъа да итинмейдиле. Алай анга чек салыргъа миллетлени абаданларындан къуралгъан советлени къолларындан келликди. Сёз ючюн, аллай амалны кючю бла Шимал Осетияда эм Чеченде Рамзан Кадыровну энчи бегими бла тойлада саугъала кимлеге эм къаллай багъагъа этилирге кереклиси тохташдырылгъанды. Ол оноуланы толтурулууларына да контроль этген органла бардыла.

    Мени акъылыма кёре,  бизде да аны юлгюге алып, халкъны абаданлары жыйылып, бир оноугъа келселе неден да тап боллукъду. Бек биринчиден а, хар инсан да адет-тёрелерибиз тас бола баргъанларын ангылап, керексиз бир бирге эришиулюкден артха турургъа борчлуду.