Жашлыкъны сакълар ючюн, къоранчсыз амалла асламдыла

 «Миллетни саулугъуну лигасы» битеуроссей жамауат организация Президент грантланы фондуну, Муниципал къуралыуланы битеукъырал конгрессини, Жамауат самоуправленияны жер-жерли ассоциациясыны эм регионланы администрацияларыны болушлукълары бла «Хар муниципалитетге – саулукъну маршруту» деген проектни тамамлайды. Аны мураты жаяу жюрюуню, жюзюуню, тюз солууну, чыгъыныуну юслери бла адамланы саулукъларын кючлеу, аланы саулукъ жашау бардырыргъа кёллендириудю.

Аны ючюн хар муниципалитетде ишчи къауум къуралгъанды, саулукъ жашау бардырыуну инструкторларын хазырлагъандыла, саулукъну маршрутлары жарашдырылгъандыла эм муниципалитетлени араларында жаяу жюрюуден (бир кюннге къаллай бир атлам этгенлери саналады) битеуроссей эришиулеге къатышырча командала жыйылгъандыла. Бу проект къыралны 25 регионунда - Санкт-Петербургда, Алтай, Пермь, Приморский крайлада, Архангельск, Белгород, Москва, Свердловск, Иванов, Сахалин областьлада, Чувашияда, Татарстанда эм башхалада - бардырылады, ол санда Къабарты-Малкъарда да.  Алагъа https://маршрутыздоровья.рф/ сайтда неда ссылка бла  https://disk.yandex.ru/d/v63AxTNtZ-Z7tA?w=1 къараргъа боллукъду. 

Проектни чегинде былтыр жаз башында Россейни 50 муниципал къуралыуундан 150 инструктор юйрениулени ётгендиле, саулукъну да 50 маршруту ачылгъанды. Лигада чертгенлерича, бюгюнлюкде къыралны аллында тургъан баш магъаналы миллет борчладан бири адамланы жашауларыны узунлугъун кёбейтиудю. Аны уа саулукълу жашау бардырыуну (ЗОЖ) жорукъларын кийирмей толтурургъа жарарыкъ тюйюлдю. Коронавирусну пандемиясы да аны магъаналылыгъын кёргюзтгенди. Лиганы президенти Лео Бокерия айтханыча, эпидемия адамланы саулукъларына сакъ болургъа юйретгенди, россейлилени асламысы саулукъ жашау бардырыуну ойлап сайлайдыла. Былайда жууаплылыкъ къыралгъа, жамауат институтлагъа, адамланы кеслерине да салынады. Къырал гражданла саулукълу жашау бардыралырча онгла къураргъа, жамауат организацияла ЗОЖ-ну ниетлерин жаяргъа, адамла уа саулукъларына уллу кёллю болмазгъа керекдиле, дегенди ол. 

Жаяу жюрюр ючюн, ахча жоюлмайды, аны ючюн спорт мекямла ишлерге неда оборудование алыргъа керек тюйюлдю. Жюзюуге да къоранчла уллу тюйюлдюле. Алай адамны саулугъуна уа аланы ахшылыкълары уллуду. Былайда «Эм иги саулукъ эм аз ахчагъа» деген жорукъ ишлейди. Маршрутланы къурау да багъалы тюйюлдю. Алагъа «10 минг атлам» деп аталгъанды, жаяу жолланы жанларында гитче спорт майданла ишленедиле, ЗОЖ кабинетле бардыла. Аланы къурау Саулукъ сакълау министерствону эсгертиулерине киреди, кеслери да жер-жерли игилендириуню планында бегитилипдиле.

 Проектни толтурурча лига керекли келишимлени тауусханды, аны тамамлауну календарь планын бегитгенди, маршрутлагъа паспортизация этилирча методика эсгертиуле хазырлагъанды. Башда сагъынылгъаныча, муниципалитетледе «Человек идущий» эришиуге къатышырча командала къуралгъандыла, турнир эки кесекге юлешинип, 20 мартдан 24 апрельге дери бардырыллыкъды. Этилген атламла мобильный приложенияны болушлугъу бла тергелликдиле, маршрутха чыкъгъанла аны бла хакъсыз хайырланырыкъдыла. Андан тышында, «Саулукъ муниципалитет» деген эришиу да ётерикди. 13-15 июльда уа «Миллетни саулугъу – Россейни жашнаууну мурдору» форумну чегинде аны эсеплери чыгъарыллыкъдыла.

2020 жылда этилген къырал статистикагъа кёре, Россейде саулукълу жашау бардырыргъа эр кишилени – беш, тиширыуланы да 8,1 проценти кюрешедиле. Регионлада тарихлеге къарасакъ, эр кишилени араларында ЗОЖ-ну жорукъларына кёре эм кёп инсан Ингушетияда (37,2%), Севастопольда (26,8%), Шимал Осетия-Аланияда (18%) эм Чеченде (14,8%) жашайдыла. Тиширыуланы араларында да биринчи жерде ингушлуладыла (36,7%), аладан сора севастопольчула (26,3%), осетинлиле (22,7%) бла Татарстанны келечилери (22,2%) барадыла. Бу тарихлени чыгъаргъанда эс адамланы тютюн ичгенлери бла къалгъанлары, кёгетлени къаллай бир ашагъанлары (бир кюннге азындан 400 грамм), ыйыкъны ичинде физкультура бла къаллай бир заманын кюрешгенлерине (упражненияланы тынч халда 150 минут этиу неда спорт бла къаты 75 минут жарау этиу), хант тузну ашха къаллай бир къошханларына (кюннге 5 граммдан кёп болмазча) бурулгъанды. Адамла таза эталону къаллай бир ичгенлери да тергелгенди: эр кишиле ыйыкъгъа 168 граммдан кёп болмай, тиширыула уа – 54 грамм.

Росстат саулукълу жашауну излемлерин толусунлай болмаса да, бир-экисинден къалгъанын къайда игирек толтургъанларын да тинтгенди. Алай бла кереклисича бийик даражада болмаса да, саулукъларына эр кишилени - 32,8, тиширыуланы да 54,4 проценти сакъдыла. Саулукъ сакълауну битеудуния организациясындан эсгертгенлерича, олтуруп ишлеуню заранын азайтырча абадан адамла ыйыкъгъа 2,5-5 сагъат физкультура бла кюреширге, упражненияла неда тынч жарау этерге керекдиле. Спорт залда уллу кюч излеген жарауну сайлай эселе уа – 75-150 минутну. Сабийле бла акъылбалыкъ болмагъанла уа борчлу халда кюн сайын азындан сагъатны физкультура бла кюреширге тийишлидиле.

 

Кульчаланы Зульфия хазырлагъанды
Поделиться: