Нартюхден бай тирлик алырча

Бизни республикада ёсген мирзеулюк битимлени арасында энчи жерни нартюх алады дерге боллукъду. Аны ёсдюрюу бла кюрешгенлеге нартюх урлукъну иги тирлик берген, ауруулагъа, къыйын табийгъат болумлагъа чыдамлы болгъан тюрлюлерин хайырланыргъа тийишлиди, дейдиле КБНИИСХ-де.

Нартюх ёсдюрюу жаланда бизни республикада угъай, къоншу регионлада да айный барады. Кёп сфераланы, сёз ючюн, малчылыкъны ишлерини къыйматлыгъы, кёплени къолайлыкълары да аны битимлилигине кёре окъуна болады. Тюрлю-тюрлю ауруула, заранлы хансла быллай сабанлагъа бек уллу хата саладыла да, аны ючюн жангы амалла, къоруулау мадарла излерге тюшеди. Аласыз артыкъ уллу хайыр къалмазлыгъы баямды.

Бай тирлик алыргъа чырмаулукъ этген сылтаула сагъынылгъан чурумла бла чекленип къалмайдыла. Жерчиликде хайыр келтирген не тюрлю битимни да жыл сайын къайтарып бир жерге салып турургъа жарамайды. Бу жорукъгъа севооборот деп айтылады. Аны сансыз этгенни тирлиги осал боллугъуна сёз да жокъду. Дагъыда семиртгичлени хайырланыуну, сууну мардасы бла салыуну, экология эмда санитария жаны бла излемлени толтурууну да унутургъа жарамайды.

Арт кезиуледе республикада нартюх сабанла кёбейгендиле. Тирликлилик да аз-аздан къоша барады. Анга жангы технологияланы сингдириу, иги гибридлени хайырланыу себеплик этгендиле.

Сабанлагъа бегирек да уллу хата салгъан аурууланы юсюнден айтсакъ, биринчиден «мамукъ совка» дегенни белгилерге тийишлиди. Аны жайылгъаны арт онбеш жылда къоркъуулу марданы тёрт кереге артыгъы бла озгъанды. Нартюхню бир-бир тюрлюлеринде аны хатасындан тирликни тёртден бири тас болады.

Мирзеулюк нартюхню гибридлерини аслам кесеги иги да кеч битедиле. Ол шарт заранлы къурт-къумурсхаланы жайылыууна керексиз себеплик этеди. Алгъын жыллада жаланда бош хансланы бийлеген бир-бир аурууланы, жарсыугъа, энди бу мирзеулюк битимни юсюнде да кёрюрге боллукъду. Дагъыда быллай нартюх кеч жыйылгъаны ючюн сабанланы кюзлюк битимлени себиуге хазырлау иш да болжалына салынады.

Алайды да, севооборотну жорукъларын толтуруу, минерал семиртгичлени, тюрлю-тюрлю пестицидлени да тийишлисича хайырланыу, агротехника жумушланы заманында тамамлау - сагъынылгъан аурууланы азайтыргъа эмда иги тирлик алыргъа себеплик этерикди.