Аллай тиширыула болгъандыла

Къонакъгъа баргъан жерде суратлагъа  къараргъа да тюшеди да,  аладан бир эрттегилисин алама да, анга энчи эс буруп къарайма. Жашаулу  адам, бетин да мудахлыкъ басып. Къолунда да сабийчик.  Бу ким болур, суратха  да къайда тюшгенди, андан ары  къадары уа къалай къуралгъан болур дегенча эм алагъа ушагъан кёп тюрлю соруула акъылымы бийлейдиле. Ол суратха  энчи эс буруп къарагъанымы эслеп, юйню иеси Байдаланы Махмут: «Ол мени анамды,-дейди. –Хапаланы Добулайны къызы Эркенхан. Сурат а кёчгюнчюлюкде, Къазахстанда алыннганды. Ол заманда анама 70 жылгъа жууукъ болгъан эди».  Сора Махмут кесини анасыны  къадарыны юсюнден хапарлайды.

Бу тиширыу жашдан, къыздан да толу юйюр ёсдюргенди. Миллет бла бирге азап да чегип,  сабийлерини къууанчларын да кёрюп, Азиядан къайтхандан сора Экинчи Чегемде  ауушханды. Энди  аны жашауунда болгъан бир къауум болумну  юсюнден айтайыкъ.

Эркенханнга жашлай эрге  барыргъа тюшгенди. Аны тамата эгечи Байдаланы Хажи-Исмайылгъа баргъан эди да, жашчыкъ тапханлай  ёлюп къалады. Ол заманда
Эркенхан гитче къызчыкъ эди. Аны анасыны къарындашы къызчыкъны гинжи ойнай тургъан жеринден алып кетип, беш жыл юйюнде ёсдюргенди. Андан сора Хажи-Исмайылгъа эрге бергенди.

Эркенханны жаш келин заманыды, алыкъа къайынларындан тил тутхан кезиуюдю. Хажи-Исмайыл арба бла юйлерине машок туз жибереди. Кеси келалмайды, арбачыны нёгери да барды,  экиси да жыллары жетген жашла.  Тузну да алып Хажи-Исмайылны юйюне келедиле, алай машокну тюшюрюрге къарыулары жетмейди. Бир нёгер келгинчи деп, юйне кирип, аш-суу бла жубана турадыла. Бираздан тышына чыкъсала, машок туз арбадан алынып, хуна юсюне салынып тура эди. Аны кёрген ол эки адам сейир этедиле. Энишге-ёрге къарап, ким этген болур деп излейдиле. Жаш тиширыуну къолундан аллай зат келир деп эслеринде да болмагъанды.

Иш а алай болгъанды. Ол эки эр киши м машок тузну тюшюралмай юйге киргенлей, Эркенхан жангыз кеси аны кётюрюп, хуна  юсюне салгъанды. Аны алай болгъанын артда, бир къауум заман озгъандан сора  къайын анасы айтханды. Бу иш Бахсан ауузунда Къызген элде болгъанды.

 Бир жол,  Къазахстанда аны жашына ишлеген жеринден хакъына ахча орунуна бал туз бередиле. Аны, машок болмайды да, гыбытха къуядыла. Орамгъа улоу бла келтиредиле. Андан юйге дери да  бираз жол барды. Жюкню алыргъа жетмишжыллыкъ  Эркенхан кеси келгенди. Жашла болушургъа излегенлеринде, ол  унамагъанды. Гыбыт бла бал тузну, анда уа 56 килограмм болгъанды, инбашына   салып, юйюне алып келгенди. Жолда уа: «Бизни бери келтирген, менлей къарыуун тауусуп къалсын»,-деп бара эди.

 Аллай деменгили тиширыу болгъанды Хапаланы Добулайны къызы Байдаланы Хажи-Исмайылны юй бийчеси Эркенхан.

Анамы эгечи,-дейди, хапарын бошай  Байда улу, -Хапаланы Кябахан, сен билаллыкъ эсенг: тай сыйыннган уллу къазанла болгъандыла, аны суудан толтуруп, бир къолу бла кётюрюп тургъанды.