Ырхы келтирген ташла – бушуу ишлени эсгертмелери

Огъары Чегемде Къайсынны ата юйюне баргъанла, алайдагъы ариу табийгъатха къарайдыла, сейир-тамашагъа къаладыла. Мекямны кюнчыгъыш жанында уа тик къая сюеледи. Аны тёппесинде уа, адамла келтирип салгъанча, бир къауум уллу таш  барды.

Ала къаягъа жалгъан болгъанлары узакъдан окъуна билинип турады. Инбашынгы  салып, бир тюртгенинглей, тёнгереп кетерикге окъуна ушайдыла. Кеслери да не заманладан бери тура болурла алайда?

Аны юсюнден быллай таурух жюрюйдю. Къаяны баш жаны уллу къулакъды. Аны тюп жанында уа бурун заманладан бери, адамла  юй–журт ишлеп, жашап тургъандыла.

1912 жылда таулада уллу сакъ жауун жауады. Къулакъны толтуруп ырхы келеди. Къутургъан суу чукуйгъа дери чыкъгъанды. Бу ташла да ол заманда келтирилгендиле. Андан бери турадыла аллында, бурун замандагъы бушуулу ишни эсгертмелерича.

Ол ырхы дагъыда кёп таш келтирген эди. Аланы да биз эл башындагъы сыртда кёребиз. Бир-бирлерини тюплерине хуначыкъла ишленип, къыстырыкъла салынып, тёнгеремезча этилип турадыла.

Къулакъдан келген къутургъан суу Акъболатланы Жакону юйюн да басхан эди. Ол кеси къутулады. Алай къызлары уа ырхы тюбюнде къаладыла. Огъары Чегемге дууагъа Кязим да келеди. Шыкъыда ыфчык бла аууп. Бушуулу ишге назму да жазгъан эди акъылман.

Огъары Чегемде Акъболатланы Жакону юйюрюн ырхы басханда этилген жыр

Чегем элни башындан

Кезиусюз буз жаугъанды.

Таш-топуракъ къалмайын

Жаколагъа аугъанды.

Къоншу элле келелле

Таууш хуруну чачаргъа,

Жако къарыу тапмайды

Кызларын алып къачаргъа.

Чегем боюну къалмайын

Акъ ырхыдан толгъанды.

Онеки жан бир кюннге

Шейит ёлюк болгъанды.

Шейитлени башлары

Сабыр хажи-Малкъарукъ.

Шейитлеге бер, Аллах,

Къыямат кюн бет жарыкъ.

Ташла кибик келелле

Кёкню кюйсюз бузлары.

Ырхы тюбюнде къалдыла

Жакону ариу къызлары.

Жазыу кёкде жазылгъан

Жарлы Аминат – кёз гинжим,

Зарауатха тёзалмай,

Атангдан аман инжилдим.

Къууанч кюнюнгю сакълагъанг

Ананг бир аман жиляйды.

Нетейик, Тейри чамланаса,

Кюйю, палахы былайды.

Жарлы Жако, сен кёрдюнг

Чегеми тарыны кюйсюзюн.

Юч къызынга жапдыла

Аминатны берне кюйюзюн.

Ташла ичинде кёрюнед

Дауутну чепкен кёлеги.

Шафауат жолуна кетди

Аллахны сыйлы мёлеги.

Лячин бала – Сюлемен –

Къанаты къатмай жоюлгъан.

Жакоча жазыкъ ким болур,-

Юйю юсюне оюлгъан!

Жарлы эгечинг Атин да

Санга къычыра батады.

Терек кибик къызчыгъы

Къатында ёлюп жатады.

Жарлы Жако, тынчай сен,-

Сабийлей чалгъы тишеген!

Ырхыгъа къарыу этмединг,

Аллахдан себеп излеген.

Сени жауунг къарагъыед

Чегем боюнунда болгъаннга.

Жакону хапарын айтыгъыз

Къыйынлыкъны соргъаннга.

                     1912 ж.

Хажи назмусунда Чегемде болгъан бушуу ишни бек тап ачыкълайды. Мындан арысында Аллах сакъласын ол элни аллай палахладан.

Ташла уа сюеледиле бийик къая башында. Озгъан жылланы бегеуюллерича.