«Спортну сюйсенг, ол чархынгы, акъылынгы да кесине бойсундурады»

Хар инсаннга жашауунда илхам берген, баям, аны муратларыдыла. Ала адамны алгъа элтедиле, жангы бийиклеге чакъырадыла. Биреу илмуда атын айтдырыргъа сюеди, башхалары маданиятда, искусствода неда бир башха затда жетиширге умут этедиле. Бизни бюгюннгю жигитибиз Къойчуланы Джамиляны жюреги уа таэквондогъа тартханды. Ол, аз заманны жарау эте, тренерине, жууукъ-тенглерине да хорлаяллыгъын, фахмусу болгъанын кёргюзталгъанды. Алай эм уллу жетишимини аллында, саулугъуна чып тюшюп, анга муратындан айырылыргъа тюшгенди. Болсада ол жарыкъ кёллюлюгюн тас этмегенди, тренерлерин, спорт жылларын уллу жылыулукъ бла эсгереди.

- Джамиля, спортну быллай тюйюш тюрлюсюн сайларгъа не кёллендиргенди?

- Башха сабийлеча, Джеки Чан, Жан-Клод Ван Дамм, Брюс Ли, Джет Ли дегенча айтхылыкъ усталаны къатышыулары бла фильмлеге къарай, аскер искусстволаны бек жаратханма. Анам а музыка школгъа бергенди. Спортну бла фортепьянону бирге бардырыргъа алай тынч тюйюл эди. Нек дегенде музыкада къолла жумушакъ, женгил болургъа керекдиле, жараудан сора уа ала къарыулу боладыла, жумушакълыкълары кетеди – инструмент а аны унамайды. Аны ючюн юйде: «Спорт жанына къарагъан окъуна этме, сен къызчыкъса, музыка бла кюреш», - деп къоядыла.

- Анга да фахму керекди да?

- Хунерим жокъ эди деп айталмайма. Жырларгъа, инструментни согъаргъа да бек сюйгенме. Аны ючюн ары зор бла жюрютгенле дерге жарарыкъ тюйюлдю. Алай аскер искусстволаны уа унуталмагъанма. Музыка школдан юйге бара, спорт залгъа къайтып, анда эшикни кирит этилген тешикчигинден сабийле таэквондо бла кюрешгенлерине къарай тургъанма. Аланы ариу акъ кимонолода приёмланы этгенлерине сукъланнганма. Бу итиниулюгюм жюрегиме тынчлыкъ бермей эди.

- Баям, музыка хорлаялмагъанды.

- Колледжге киргенимде, бир къужур зат кёреме: бир жаш тенг къызына бек аман хыны этип, аманла айта тура эди, сора юсюне да тюкюреди. Ол эсимден кетмей, юйге келгенимде, анама аны юсюнден айтама. Аллай болумгъа ким да тюшерге боллукъду, эркин этигиз спорт бла бир эки айны кюрешип, кесими къоруулаялырча юйренирге деп тилейме. Къоядыла. Ол кезиуде таэквондогъа къызланы да алып тебирейдиле. Тренер Беппайланы Илиясха секциягъа жюрюрге эркин этерин тилейме. Сюе эсенг кел деп, ол юйретип башлайды.

- Таэквондода адамны сингирлери иги созулургъа керекдиле, 17 жылда ол бек къыйынды.

- Хау, алай мен къыйналмагъанма. Ол угъай, асыры сюйгенимден болур, кёп зат тынч окъуна кёрюне эди. Жараугъа байрамгъача баргъанма.

- Анда ургъан да этедиле, затымы ачытама неда сындарама деп къоркъмагъанмыса?

- Угъай, жарау не бек къыйын болса, не къадар бек арысам, ол къадар хычыуун кёрюне эди. Къызла аз эдик, аны ючюн жашла бла сермеширге да тюшгенди. Секциягъа башхаладан кечирек келгеним ючюн, кёбюрек юйреннгенме, кесими аямагъанма. Юйге келгенимде да, приёмланы къатлап-къатлап этгенме. Жарау этип башлагъанлай ючюнчю айда эришиуге да къатышханма, ол Пятигорскда ЮФО-ну чемпионаты эди.

- Не мурат эте эдинг: майдал къытаргъамы огъесе кесинги сынаргъамы?

- Хорларыгъым бек келе эди. Сора эришиуде спортчуну къаллай сезимле бийлегенлерин, халин кесимде сынаргъа сюйгенме. Анда кюмюш майдал алгъан эдим. Татамиге чыкъгъанда, къаннга къаллай бир адреналин келгенин айтып ангылатхан къыйынды. Алгъа арсарлы боласа, къалтырагъан окъуна этесе. Ангылайса, бусагъат сени урлукъларын, ачырыгъынгы. Алай аллынгда къаршчы спортчуну кёргенлей, судья башлагъыз деп белги бергенлей, арсарлыкъ саулай да кетеди. Эришген адамынг сени бир кере ургъанлай окъуна, акъылынг тюрленеди. «Аха, ол мени урду, мен аны хорларгъа борчлума», - деген сагъыш келеди. Сора сермеш да башланады.

- Ананга жангыз эки ай жюрюрюкме деп, кесинг а эришиуге баргъанынгы ол жаратхан болмаз эди.

- Турнирге жууугъум элтгенди. Ол мени сермешгеними кёргенинде, кёлю кётюрюлгенди. Эришиуден къайтханыбыздан сора ол бизге юйге бокс «грушаны» келтирип, мында да жарау эт дегенди. Тренерим да хунерим болгъанын айтханды. Атам бла анам да хорлагъанымы кёргенлеринде, тыймагъандыла.

- Сора спорт бла саулай къаллай бир заманны кюрешгенсе?

- Алты жылны. Биринчи юч жылны Беппайланы Илияс юйретгенди. Ол кетгенден сора мен да таэквондону олимпиада тюрлюсюн сайлагъанма. Мен кюрешгеним керти да аскер таэквондо эди. Олимпиада тюрлюсюнде асламысында аякъла бла урадыла, сора чып тюшюуден сакъланыргъа амалла кёбюрекдиле. Къабарты-Малкъарны жыйымдыкъ командасына да киргенме, алай юйде узакъ жерледе болгъан эришиулеге барыргъа къоймагъандыла.

Жангы тренерим Пак Чон Суда юйрене, Майкопда Россейни жаш тёлю спартакиадасында ючюнчю жерге чыкъгъанма, бу эсебиме къууанмагъанма. Андан сора тренер Асланби Баловха тюшгенме. Анда юйрене, Россейни кубогуна хазырлана тургъанлай, жарау этген кезиуде чып тюшюргенме. Бир ыйыкъдан а Москвагъа барыргъа керек эдим, алай, тапсыз жыгъылып, тобукъ жигимде сингирни юздюргенме. Андан сора не бек багъылып кюрешген эсем да, алгъыннгы халиме келалмагъанма.

- Алай бла спортну унутургъа тюшгенди…

- Врач имплантант салыргъа кереклисин, энтта бир кере быллай чып тюшсе, акъсакъ болуп къаллыгъымы айтхандан сора, амал къалмай, жарауну къойгъанма. Хау, артха къайтыргъа, аз-маз приёмла этерге кюрешегенме - сюйген затынгдан айырылгъан алай тынч тюйюлдю. Алай излегенимча даражада сермешалмазлыгъымы, эришиулеге къатышалмазлыгъымы ангылагъанда, кетгенден башха амал къалмагъан эди. Спорт бла сюйюп кюрешсенг, ол сени чархынгы, акъылынгы да кесине бойсундурады.

- Эм уллу жетишиминг а къаллай болгъанды?

- Пятигорскда энчи иели школланы араларында бардырылгъан ЮФО-ну чемпионатына ушагъан турнир. Анда эм къыйын, эсимде да бегирек къалгъан эришиу болгъанды. Анда биринчи сермешими бардырама, андан сора бираз солургъа заман берирге керек эдиле. Алай мени олсагъатлай экинчи сермешге саладыла. Алай бла бир бири ызындан тёрт раунд тюйюшеме. Асыры арыгъандан, къолларымы, аякъларымы кётюралмай эдим. Алай тренерим къаллай приёмланы этерге кереклисин айтханын эшитип, ол къыйын сермешде хорлагъанма, алтын майдал алгъанма. Судья къолуму ёрге кётюргенинде окъуна, къытханыма ийнаналмай эдим.

- Кёп спортчула, майдал такъгъан кезиулеринде ары дери жарауда, сермешледе къалай къыйналгъаныбызны унутхан этебиз, дейдиле.

- Хау, майдал къытханда къууанаса, жюрегинге ырахатлыкъ келеди. Алай манга эм хычыууну жарау этген кезиуюм эди. Приёмлагъа терк юйреннгенме эм тренерлерим айтханнга кёре, ургъанда терклигим бла айырмалы эдим. Эм уллу муратым Россейни чемпионатына къатышыргъа эди, ол толмагъаны бусагъатда да тынчлыгъымы алады. Къадар алай болур эди, иги да хазыр болуп, къарыу алып, атам-анам да ыразылыкъ берип, умутума жууукълашхан заманда чып тюшюрюрге. Алай болжалдан алгъа къара бел бау алыргъа жетишгенме.

- Аскер искусствола сени жашауунгда энчи ыз къойгъандыла.                     

- Алайды. Спорт, бек алгъа, низамгъа, намыслы болургъа юйретеди, ниет жаны бла къаты этеди, къарыу береди, керти тенгле табаса. Таэквондону асыры сюйгенден Кореягъа спортну бу тюрлюсюню штаб-квартирасына барыргъа умут этеме, корейли тилни да юйренирге кюрешгенме, сёлеше, жаза да билеме. Бюгюнлюкде жарау этген жылларымы, эришиулеге баргъанымы уллу жылыулукъ бла эсгереме. Саулугъума чып тюшген эсе да, ачыгъан эсем да, таэквондо бла кюрешгениме аз да сокъуранмайма, ол мени жашаууму бир кесеги болгъанлай къаллыкъды.

- Джамиля, ушагъыбызны ахырында бюгюн а не бла кюрешгенинги юсюнден айтсанг эди.

- Бюгюнлюкде Искусстволаны Север-Кавказ къырал институтунда продюссерге окъуй турама, аны бла «Къабараты-Малкъар» телеканалда режиссёр болуп ишлейме. Муратым а халкъланы, аланы адет-тёрелерини юсюнден документальный фильмле алдырыргъады.

Ушакъны Кульчаланы Зульфия бардыргъанды.
Поделиться: