Алгъыннгы ахшы тёреле къайтарыладыла

Къабарты-Малкъарда Регионнга оноу этиу арада (ЦУР) республиканы жарыкъландырыу эм илму министри Анзор Езаов бла тюзюнлей эфир бардырылгъанды. Ол ведомствону ишини, билим бериуню айнытыуну юсюнден хапарлагъанды, талай соруугъа да жууапла  бергенди.

– Анзор Клишбиевич, министерствону баш борчларындан бири   хар сабийге да билим алыргъа женгил онгла къурауду. Ол жаны бла   республикада кёп мадар  этиледи: школла ишленедиле, эскилери тынгылы жангыртыладыла, мюлк-техника жаны бла къолайлары да иги бола барадыла. Бу шартлагъа къошарыгъыгъыз бармыды?

– Мектепледе мюлк-техника онгланы жангыртыугъа педагогла, сабийлени ата-аналары, ким да бек уллу эс бурадыла. Билим бериу организацияланы мекямларына тынгылы ремонт этиу, жангыларын ишлеу борчла да миллет проектлени чеклеринде тамамлана барадыла.

«Билим бериу» проектни хайырындан ахыр жыллада 25 жангы мектеп ишленнгенди. Ол иги кёрюмдюдю. Жаланда быйыл энтта да онусун ачаргъа керекбиз. Ол санда Красносельское элдеги хазырды, энтта да сегизи 1 сентябрьде ишлеп башларыкъдыла, Терс-Къолда мектепни къурулушу уа быйылны ахырында эбине жетерикди.

Жангыртыу дегенде уа, талай жылны ичинде 72 мекямгъа ремонт этилгенди, аны юсюне келир юч жылда энтта да 65 мектеп къошуллукъду.

– Билим бериуде арт кезиуледе болгъан магъаналы тюрлениуледен къайсыларын белгилерге боллукъсуз?

– Къурулуш эмда ремонт, кабинетлени оборудование бла жалчытыу, билим бериуню жангы амаллагъа кёчюрюу. Къысхасы,  бёлюмню ишин тюрлендирирге керекбиз. Ол магъаналы борчду, бир ненча кесекден къуралады.

Биринчиден, Россейни  Президенти кесини Посланиясында айтханыча, юйретиуде алгъыннгы тёрелени къайтарыргъа тийишлиди: мектепде къуру норматив затланы угъай, юйретиу дегенни толусунлай. Окъуу учрежденияланы башчыларына себепликге ишге ол жаны бла кенгешчилени алыу да аны бла байламлыды. Педагогланы ахча бла онгдурууну да ары къош. Дагъыда «Магъаналы затланы юсюнден ушакъланы» – алада инсанны юйретиуню юсюнден ачыкъ айтылады. Андан сора да, гитчелеге жамауат организацияла, «Биринчилени къымылдауу», «Точка роста», «Россия – мои горизонты», сабийлени хунерликлерин ачыкълау жумушла.

Алай  бла да къырал кесини умутларын туура этгенин кёребиз. Сёз ючюн, тарыхдан бирча китапла чыкъгъандыла, ол эмда обществознание предметле тюрлене барадыла, урунуу дерс да къайтарылгъанды. Билим бериу программала бир тюрсге келтириледиле, быйыл биринчи сентябрьде уа бирча расписание кийирилликди. Ол а неди: хар мектепде да окъутуу бир халда бардырылып башланырыкъды, аланы барында да бирча онгла берилликдиле.

– Парламентге Посланиясында КъМР-ни Башчысы Казбек Коков арт беш жылны ичинде республикада 55 сабий садик ишленнгенин айтханды. Келир жыллагъа уа бу жаны бла умутла бармыдыла?

– Адам кесини жашауунда биринчи тюбеген организация сабий садды. Ол себепден алагъа бек уллу эс бурулады. Жарсыугъа, бюгюнлюкде излемлеге аланы бир ненчасы келишмейдиле.

Умутла дегенде уа, Баксанёнок, Кёнделен, Эски Черек элледе эмда Басхан шахарда биришер садик ишленирикди, Нальчикде уа алагъа сурам къайда уллуду.

Болгъанларына тынгылы ремонт этиледи: былтыр тёртюсюн жангыртханбыз, быйыл экисинде ишле барадыла, келир жылда – алты, 2027 жылда уа тогъуз садик шёндюгю излемлеге келиширикдиле.

Россейни Президенти  салгъан борчха кёре, садиклени барын да тап халгъа келтирмей боллукъ тюйюлдю – ол а бек уллу ишди. Алай къуру ремонт бла уа болгъан тыйгъычладан къутулаллыкъ тюйюлбюз – аны да ангыларгъа керекди.

Школланы юсюнден да алай айтыргъа боллукъду. Сёз ючюн, Нальчикде келир жылда жети мектепни жангыртыргъа умутубуз барды. Алада уа он минг сабий окъуйду. Ишлени жай каникуллада бошаргъа онг жокъду, аны ючюн а ол къадар школчуну башха мектеплеге кёчюрюрге керекди. Алагъа, ата-аналарына да къыйналыргъа тюшеригин ангылайбыз.

– Педагогланы усталыкъларын ёсдюрюуню юсюнден айтсакъ, министерство алагъа ол жаны бла къалай болушады?

– Школ – отоула бла къабыргъала угъай, эм биринчиден, устазладыла.

Бу усталыкъгъа итиниулюклери болгъан выпускникле келирге керекдиле. Аны ючюн а профориентация, иш хакъла, насийхатчылыкъ институтла – ала бары да магъаналыдыла. Педагогланы хунерликлерин ачыкъларгъа онг болургъа кереклисине да уллу эс бурулады. Анга «Жылны устазы», «Жылны устасы», «Жылны юйретиучюсю», «Жюреклерин сабийлеге бередиле», «Ана тилден устаз» конкурсла себеплик этедиле. Алада хорлагъанланы, ал жерлени алгъанланы ахча саугъала сакълайдыла.

Дагъыда педагогланы усталыкъларын кючлендирген программала, мастер-классла, семинарла бардырыладыла. Ала жаш специалистлеге бу ишге тюшюнюрге себеплик этедиле, сынамлы педагогланы уа терк тюрлене баргъан дунияны излемлери эмда цифралы жангычылыкъла бла шагъырейлендиредиле. Ол алагъа женгил тюйюлдю, ангылайбыз, алай биз жашау бла бирге атларгъа керекбиз.

– Устазланы иш хакъларын къачан кётюрлюкдюле,  деп соргъанла да бардыла.

– Республиканы Башчысыны оноуу бла бу бёлюмде уруннганланы иш хакъларына жыл сайын он процент къошула барады; 2021 жыл бла тенглешдиргенде бир жыйырма минг чакълы сом къошулгъанды. Класслада таматалыкъ этгенлеге уа аны юсюне энтта да 5-10 минг сом бериледи.

Ол кёпмюдю? Сёзсюз, педагогларыбыз андан да уллу хакълагъа тийишлидиле, аны ючюн регионну бюджетини онгларына кёре мадар этиледи. Быллай политика мындан арысында да бардырыллыгъына ийнанама.

– «Эл устаз» программагъа къатышыргъа сюйгенле кёпмюдюле?

– Ол сейир  программады, жер-жерледе педагогла жетишмегенлери бла байламлы кемчиликни кетерирге  болушады. Алай а кемчиликлени барындан да къутулургъа онг берликмиди? Угъай. Анга тынгылы ыз  къураргъа керекди: профориентация бла кюрешиу, иш хакъны кётюрюу, выпускниклени усталыкъгъа чакъырыу. Алай бюгюн тюз ма былайда чыкъгъан чурумлагъа бир амал табаргъа уа болушады.

Быйыл бу башламчылыкъда квота тогъуз жер эди: жетисине конкурс ётгенди. Келир жылда – 18, 2027 жылда уа 19 жер боллукъду. Биз кесибиз да излемлени аз-маз тюрлендиргенбиз. Конкурс энди къуру устазланы угъай, мектеплени арасында да бардырыллыкъды.

– Школлада къайсы предметледен устазлагъа барды сурам?

– Бюгюнлюкге вакансияланы саны ишчи жерледен 2-2,5 процентин алады. Хау, аланы бир-бирлерини борчларын башха устазла тындырадыла, алай аны ючюн болум а тюрленмейди. Къысхасы, математикадан, химиядан, орус тилден окъутхан педагогла бегирек изленедиле.

Биз талай программа бардырабыз, КъМКъУ-да, Кёп профильли гимназияда педагог классла къурагъанбыз. Аланы тауусханла ызы бла усталыкъгъа келирле деп ышанабыз. Бу башламчылыкъгъа шёндю тёрт район къатышады.

– ЕГЭ къалай ётгенди?

– Тап. Белгилерча чурум, башха зат да болмагъанды.

Школланы тауусханланы, бегирекда 9-чу классдан чыкъгъанланы,  саны кёбейгенди. Келир жылда ала андан да кёп болурларын сакълайбыз.

Дагъыда быйыл бир предметден экзаменни къайтарып 1200 сабий бергенди. Былтыр ол амалны минги хайырланнган эди.
Жюз балл алгъанла да бардыла. Бирлери эки предметден окъуна.
Ушагъыбызны ахырында не зат айтыргъа сюе эдим: министерство байламлыкъ жюрютюрге, хар кимни да айтханына къулакъ салыргъа хазырды. Ата-анала бу жаны бла уллу кёллю болмагъанлары да къууандырады.