Бёлюмюню байрагъын сакълагъан жигит

Гуртуланы Сопаны жашы Магомет – бёлюмюню байрагъан къоруулагъан гвардияны тамата лейтенанты.

Магомет аскерде къуллукъ Уллу Ата журт уруш башланнгынчы этгенди - белофиннле бла къазауатлагъа къатышханды. Къарлы агъачлада тынгылы къорууланнган «Маннергеймни линиясына» чабыуулда Акъ-Суучу жаш батырлыгъын, терк оюм эте билгенин да кёп кере кёргюзтгенди.  «За отвагу» биринчи майдалын да анда алгъанды. Фашист Германия бла урушну биринчи айларында ол Перекопда, Симферопольда сермешлеге, Севастопольну кёпкюнлюк къоруулаугъа къатышханды. Аскерде аны баш магъаналы борчу тасхачылыкъ этиу, душманны бёлюмлеринде ненча адам болгъанын, ала къалай сауутланнганларын эм къайда тохтагъанларын билиу болгъанды.

КъМАССР-да къырыла тургъан 115-чи дивизияны сынамлы аскерчиле бла кючлер муратда 1942 жылны майыны ахырында Магометни тасхачы штабны башчысыны болушлукъчусун къуллугъунда дивизияны 316-чы полкуна жибергендиле. Бирде, душман билмей-сунмай тургъанлай, атлада терк чабыуулла этгендиле, бирде эсленмегенлей, жау болгъан жерге кирип, сауутларын къайда жыйгъанын, башха магъаналы шартланы да билип къайтханды. Мында уа уруш Гитлерни эм кючлю аскерлеринден бири – фон Клейстни Европаны кёп шахарларындан хорлам бла ётген танк бёлюмю бла баргъанды.  

Ново-Николаевкада аскерлерибиз фашистлени танкларына хорлата, къуршоугъа тюшмез ючюн, артха къайта тебирегендиле. Хал осал эди, аскерчилеге да къоркъуу кирип. Болсада быллай къыйын болумда Гурту улу кёлсюзлюк этмегенди, душманны солдатларыны кёз алларында полкуну Знамясын сакълагъанды. Аскерчилеге багъалы къызыл Знамяны кителине букъдуруп, автоматдан да атдыра, гитлерчиледен, жууукълаша келген танкладан да къутулгъанды. Знамяны сакълау а – аскер бёлюмню сакълауду. Дивизияны командири    полковник Скороход къууанчын жашыралмай эди – дивизия Знамясын тас этсе, намысын да тюшюрлюк эди, Магометни хайырындан аскерчиле андан арысында да уруш этерге, жаугъа хорлатмазгъа кёлленнгендиле, душманны аллында буюкъмагъандыла. Бу жигитлиги ючюн ол Къызыл Жулдузну ордени бла белгиленнгенди.

115-чи миллет кавдивизия артда чачылгъан эсе да, аны кёп батыр аскерчилери башха бёлюмлени санында дагъыда кёп сермешлеге къатышхандыла.

Сталинград тийресинде Котельниково станцияны къатында Магометни дивизиону 19 душман танкны ууатханды. Бу сермешде дагъыда талай таулу жашланы атлары айтылгъанды: Бабаланы М.Т., Гуртуланы А.Б., Рахайланы А.К., Сотталаны А.Х…

Сталинград сермеш бошалып, 1943 жылда совет аскер чабыуулгъа кёчгенлей, Магомет Сопаевични Баш офицер кавалерия училищагъа окъуугъа жебиргендиле. Кеси уа ол уруш этерге сюйгенди, алай буйрукъну бузаргъа жарамайды, окъууда да Магомет, аскердеча, ётгюр болгъанды. 1944 жылгъа тамата лейтенант Гуртуланы Магометни генерал Плиевни 4-чю гвардия механизированный бёлюмюню 9-чу дивизиясыны командирине салгъандыла. Сермешле бла ала къыралны къыбыла жанын къоруулагъандыла - Мариуполь, Мелитополь, Николаев, Одесса, Кърым жарым айрыкам…

Севастопольну башында Сапын-тауда сермешни ол уллу мудахлыкъ бла эсгергенди. Анда жаугъа къажау кёп таула жаш сюелгендиле, ол санда шуёху комбатны орунбасары Кучмезланы Абдулла. Ол Жигитге кёргюзтюлгенди, алай аны жашауу бу сермешде юзюлгенди. Тенги былайда жанын бергенин билгенлей, Магомет бютюн уллу талпыныу бла уруш этгенди. Раздольная станцияда сермешде Гурту улуну бёлюмю фашистледен сауутлары эм урланнган хапчугу бла 17 эшелонну къоруулагъанды, аны душман рейхге жиберирге хазырлана тура эди. Маккензиев бийикликледе кёргюзтген жигитлиги бла кишилиги ючюн Магомет Сапоевич Аскер Къызыл Знамяны ордени бла саугъаланнганды. Алай ол кезиуге таулу миллет Орта Азиягъа кёчюрюлюп, гвардияны кёп орден эм майдал бла саугъаланнган офицерин Алма-Атада фронтдан минг километр узакъгъа къазауатлагъа кирмеген ротаны командирини къуллугъун толтуругъа жибередиле. Анда ол кёчгюнчю даражада халкъ жерине къайтхынчы 1957 жылгъа дери тургъанды. Артда кёп жылланы туугъан элини советине башчылыкъ этгенди, уруш, зорлукъ бла кёчюрюлгени ючюн таркъайгъан саулугъу аманнга кетгинчиге дери тытыр заводну директору болгъанды.