Барыбыз да сюйген эскимо

Тюрлю-тюрлю татлы ашарыкълагъа аталгъан байрамланы арасында эскимону кюню жанлы болмагъан адамны, баям, бир да тюбемезсе. Гитчеле, тамата тёлю да,  аны сюймеген хазна жан болмаз деп,  алай сунама. Аны ючюн болур  эскимогъа энчи байрам къуралгъаны - ол 24 январьгъа тюшеди. Къайдан чыкъгъанды бу аламат татлы зат, ким къурагъанды аны?

Эскимону тарыхы жюз жылдан атлагъанды. Аны озгъан ёмюрню аллында АБШ-да къурагъандыла. Мороженыйни эриген шоколад бла американлы киши Христиан Нельсон тышлап, атына да «эскимосну бёрекчиги» деп атагъан эди. Жукъа къалач орунчукъла да ол къыралда чыкъгъандыла. Биринчи завод а анда Балтимор шахарда 1851 жылда ишлеп башлагъанды.

Христиан Нельсон кюнлени биринде мороженыйни юсюне эриген шоколад къуюп, ол къатхандан сора татыуун кёргенде,  бек жаратхан эди, деген аллай оюм барды. Кёп да созмай, бу жангычылыгъына патент алады, ызы бла эскимо чыгъарып башлайды. Аны биринчи аты уа EskimoPie эди (Эскимоссну хычини). Биринчи эскимону агъач таякъчыгъы болмагъанды, ол жаланда 1934 жылда чыкъгъанды.

Алай бу татлы затны Нельсон угъай, французлу Шарль Жерве этип башлагъанды биринчи, деп алай айтханла да бардыла. Бу адам бишлакъ этген компанияны иеси болгъанды. Кюнлени биринде ол кинотеатрда олтургъан къараучулагъа мороженый сата болгъанды. Экранда уа эскимосланы юсюнден кино бара эди. Залда олтургъанладан биреу а мороженыйге «эскимо» деп атагъан эди.

Озгъан ёмюрню отузунчу жылларында АБШ-гъа Совет Союздан делегация барады. Аны башчысы, къыралны аш-азыкъ жаны бла наркому Анастас Иванович Микоян алада мороженыйни аслам тюрлюсю болгъанын кёрюп, бизге да аллай оборудование сатып алады. 1936 жылда Микоянны буйругъунда «мороженыйни хар ким да сатып алалырча аллай багъасы бла чыгъарып башларгъа керекди» деп айтыла эди. Нарком оюм этгенича, хар совет инсан бир жылгъа эм азындан беш килограмм мороженый ашаргъа керек эди. Татлыны сюйгенлеге тийишли ашарыкъдан, аны энди «кюч берген, витаминледен бай болгъан, багъыу-диета продуктха» кёчюредиле. Совет мороженыйни таплыгъы 1941 жылда 12 мартда кийирилген ГОСТ-41 бла тохташдырыла эди. Сёз ючюн, ол сау дунияда эм къаты стандартха саналады.

Совет Союзда мороженыйни бар тюрлюлери ма ол ГОСТ бла чыгъарылып тургъандыла. Аны себепли качествосу бир да тюрленмегенди. Мороженыйни этгенде,  таза ийнек сют хайырланылгъанды, консервантла, битим жаула да къошулмай. Аны хар партиясын 100 балл системагъа кёре тергегендиле. Татыуу, тюрсюню, ийиси не аз да башха болгъанны сатыугъа жибермегендиле. Тюкенледе уа мороженыйни бир ыйыкъдан кёп тутмагъандыла.

Эскимо адамны кёлюн кётюрген аламат затды, дейдиле алимле. Алай эсе уа,  бу татлы ашарыкъны халкъла аралы кюнюнде шоколад къабугъу болгъан мороженыйден къабып, кесигизни къууандырыргъа сылтау барды.