Жауун керек эсе…

Буруннгу заманладан  келген хапарды бу, бирле къоша, бирле къората турадыла. Мен а уллу ныгъышда  эшитгенимча айтайым.

Ёзен элледен биринде, бир кезиуде, гудучулукъ къаты жюрюгенди. Эрттенликде отларгъа кетген мал, къатында иеси неда малчы болмаса, тас болуп, ызына къайтмагъанды.  Адамла уа бир кюн бир адамгъа ишлекли боладыла, экинчи кюн а – башхасына.  Алай эте кюнле, айла, жылла озадыла. Уручулукъ элде тохтамайды. Кертиди, бир кезиуге азайгъан да этеди, бираздан а жангыдан башланады.

Бир жол а, эл ортасында налат таш да орнатып, гудучуланы анга байлап да тургъандыла. Ол да бир кесекге себеплик болгъанды. Болсада уручулукъ ахыры бла къурумагъанды.

Аллах да чамланнган болур эди адамлагъа, бир жыл ол тийрелени  къызыулукъ къысады. Бир ай турады жауун жаумай. Экинчи айда да тамычы таммайды кёкден. Сабанлада нартюх, будай, арпа кюйгендиле. Биченликле да,  кюз артында буз къауданча,  саргъалгъандыла. Энтта да бир ыйыкъ, эки ыйыкъ алай барса, кюймей  бир бюртюк къаллыкъ тюйюлдю.

Халкъгъа къоркъуу киреди да, табийгъат къыйынлыкъдан къутулур амал изленеди. Элни абаданлары жыйылып оноулашхандыла. Сора эфендиге барып, Аллахдан тилеп, жауун жаудурургъа керекди дейдиле. Ызы бла сайлап, къауум адамны анга жибередиле.

Эфенди дин жаны бла уллу билими болгъан адамды, окъугъан дууасы, этген тилеги толмай къалмагъанды. Ауругъаны болгъан  тюзюнлей анга келгенди. Бир тюкюргени бла ауругъанны сау этгенди, дейдиле. Бирле уа ол шыйых эди деп да айтадыла. Къалай эсе да бек билимли эфенди болгъанды.

Келечиле келдиле анга,  жумушларын айтдыла. Ол тынгылады да: «Тамбла эрттенликде эртте элни адамын – уллусун, гитчесин, тиширыуун, эр кишисин, сабийин, абаданын  эл башында уллу ёзеннге жыйыгъыз. Жетижыллыкъ къара бугъаны келтиригиз. Малны сояйыкъ. Къурманлыкъ этейик. Аллахдан тилейик, сора жауун да жауар», – деди.

Адамла ол айтханлай этдиле. Экинчи кюн танг аласы бла тенг эллиле бири къалмай уллу кенг ёзеннге жыйылдыла.

Жашла жетижыллыкъ къара бугъаны сойдула. Тёрт къазанны толтуруп, этни отха салдыла. Эт бишгинчи, эфенди Къуран окъуду, жамауат зикир айтды. Бир къауум тиширыу локъум, хычин биширдиле.

Эт бишгенден сора, ашарыкъланы ортагъа салып, уллу, гитче да ауузландыла. Къалгъан ашарыкъланы да юлешдиле. Дагъыда бир кере Аллахдан жауун тилеп, зикир айтып, юйлерине кетдиле.

Экинчи кюн адамла, танг аласы бла тенг туруп, арбазларына, орамлагъа чыгъып, кёкге къарайдыла. Анда бир жангыз булут окъуна кёрюнмейди. Кёк тазады, чокъуракъ тамычысы кибик. Ол угъай да, алгъындан эсе къатыракъ къыздырып башлагъаннга ушайды.

Къыбыла жанында орналгъан къоншу элде уа  иги жауун жауду. Дагъыда бир ыйыкъ озду. Алай кёкню жауар халы жокъду. Бютюнда къыздырадан къыздыра барады, чыгыр башдан къурт тюшюрюр деген чекге жетгенди. Нек эсе да тилегибиз толмады деп, къауум адам эфендиге кетдиле. Ол жангыдан Къуран ачып: «Бу жол къызыл бугъа келтиригиз»,– деди. Эки-юч кюнден эллиле биягъы жерге жыйылдыла. Эфенди кеси да андады.

Беш-алты жаш болуп, къызыл бугъаны тартып келтирдиле. Эфенди Къуран окъуйду, адамла зикир этедиле. Къызыл бугъаны да этин ашап, шорпасын ичип, юйлерине жыйышадыла.

Эрттенликден башлап, эллиле жауун сакълайдыла. Хоу бир да... Кёк тазады, бир гитче булутчукъ окъуна кёрюнмейди, кюн да тохтаусуз къыздырады, орамлада адам кёрюнмейди.

Эл адам жашамагъан бош къалгъан журтха ушап къалгъанды. Шимал жанында  орналгъан къоншу элде уа жауун жауады. Бахчаланы, биченликлени суудан къандырып.

Элни келечилери энтта да келдиле эфендиге. Бу жол бираз тырман этерге да кюрешдиле. «Сен айтханны этип, бир акъ тюгю болмагъан къара бугъаны сойдукъ. Асыры семизден жумуртха кибик тёп-тёгерек къызыл бугъаны сойдукъ. Жауунну жаугъанын а кёрмедик. Ким биледи, терслик сенде болурму? Къуранны тюз окъугъан болурмуса?» – деп.

Эфенди сабыр адам эди. Алай бу жол тёзалмай къаты сёлешди:

– Менде арталлыда терслик жокъду. Къуранны да тюз окъугъанма. Жауун да жаудургъанма. Ол а анда жаугъанды сиз малланы къайдан келтирген эсегиз да. Биреуню малын урлап турмагъыз да сизге жауун керек эсе, кеси малыгъызны союгъуз, уруну, гудуну да къоюгъуз. Халал къыйыныгъыз бла жашагъыз. Алайсыз Аллахны чамландырырсыз. Ол заманда малыгъыз-мюлкюгюз да болмаз,  шауданларыгъыз да къурурла, элигиз да чачылыр.

Андан сора элде гудучулукъ ахыры бла къуруду. Адамла да малларын кютерге эркин жиберип тебиредиле. Жауун да жауду, сабанла да ёсдюле,  адамла да ырахат жашап тебиредиле.

ОСМАНЛАНЫ Хыйса.
Поделиться: