«Жаш тёлюбюз айныргъа, билимин ёсдюрюрге итинеди, анга болушургъа керекди»

Жаш тёлю биригиулеге себеплик этер мурат бла къыралны регионларында Орус география обществону Жаш тёлю аралары ачылгъандыла. Кёп болмай аллай ара бизни республикада да ишин башлагъанды, анга башчылыкъны краевед, журналист, обществону келечиси Мокъаланы Тенгиз этеди. Бизни бла ушагъында ол ара къаллай жумушланы тамамларыгъыны, анга салыннган борчланы юсюнден айтханды.

Ол билдиргенича, араны къураргъа оноуну Орус география общество (РГО) регионлада клубларын кючлер, алагъа методика эм башха жаны бла себепликни игилендирир муратда этгенди. РГО-ну жаш тёлю къымылдауу 2016 жылдан бери ишлейди, саулай да къыралда жаш тёлю клубланы саны 200-ден асламды. Республикабызда тёртюсю бар эдиле, бусагъатда экиси жабылып, ишлерин жангызда «Альтаир» бла  Кахунда экология соруула бла кюрешген клуб бардырадыла. Бусагъатда Къабарты-Малкъар къырал университетде клуб ачаргъа мурат барды. Анда туризм, география, тарых жаны бла усталыкъ билим алгъан студентле кеслерини клубларын ачаргъа умут этедиле. Шёндю да аланы «Таулу адамла» деген биригиулери барды, ала аны жаш тёлю клуб этерге излейдиле.

2016 жылдан башлап быйылгъа дери хар регионну куратору болгъанды, ала РГО-ну дирекциясындан регионда бёлюмлеге информация, документле жибергендиле, эсепле чыгъарыргъа, грантла алырча къагъытла жарашдырыргъа болушхандыла. Былтыр обществону толтуруучу дирекциясында тюрлениуле болгъандыла, жангы келген адамла бу системаны ишлеуюн дурус кёрмей, регионлада араны ачаргъа келишгендиле. Башхача айтханда, энди кураторланы жумушларын жаш тёлю арала толтурлукъдула. Аны кесини магъанасы барды – куратор жууаплы регионларында турмайды, консультацияларын алада жашамай, энчиликлерин билмей бардырады. Обществода умут этгенлерича, субъектлени кеслеринде араланы ачылгъаны, алада регионлада жашап, ишлеп, ол жерли жамауатны ангылагъан, регионну кючлю, къарыусуз жерлерин да билген адамла урунурукълары бютюн уллу себеп боллукъду.

 Ара, бусагъатда ишлей тургъан клублагъа болушхандан тышында, жангыларын къурауну неда болгъанларын жабыуну юсюнден, ала ишлерин тийишлисича тамамлаялмай эселе, оноула чыгъарлыкъды. Обществону дирекциясы эм  клубланы, биригиулени араларында байламлыкъла жюрютюрюкдю. Жер-жерли клубла ишлерини планларыны юсюнден арагъа билдирликдиле, тилеклери, эсгертиулери болсала да, ары жиберликдиле. Ара кеси уа РГО-ну жер-жерли бёлюмюню штаб-квартирасында - Нальчикде Сабийлени эм жаш тёлюню чыгъармачылыкъ арасында - орналыпды.

- Обществону толтуруучу дирекциясы, жаш тёлю клубла, арала барысы да бирге байламлыкъда  ишлерча амал къураргъа умутубуз да барды, - деп белгилейди Тенгиз. - Нек дегенде  алгъа жыллада жаш тёлю клубла кеслери алларына къалгъанча эдиле. РГО аланы жууукълашдырыргъа сюеди, мен да аны тюзге санайма. Нек дегенде ала, биринчиден, РГО-гъа киредиле, экинчиден а, географияны, туризмни, ала бла байламлы илмуланы айнытыргъа излейдиле. Ол борчну уа бирге, шуёхлукъ жюрюте, тамамлагъан тынчыракъ боллукъду. Бусагъатда грантла алыу кезиу башланнганды. Республикабызны клубларын конкурслагъа къатышыргъа итиндирликбиз, заявкаланы инсанла кеслери да бераллыкъларын эсгертирге сюеме. Быйыл къурау, тамамларыкъ ишлерибизни планын жарашдырлыкъбыз, толу кючюбюзге ишлеб а энди экинчи жылдан башларыкъбыз. Жылны ахырына дери Къутхарыучуну кюнюне аталып къаялагъа ёрлеуден тёрели эришиуле, таулагъа жолоучулукъла къурарыкъбыз да, бусагъатда алагъа хазырлана турабыз.         

 Тенгиз «Альтаир» клубну да башламчысыды, бусагъатда ол саулай къыралда да белгилиди, энди анга башчылыкъны башха адам этерикди. Бу къуллукъгъа аны окъуучуларыны арасындан анда эрттеден бери тургъан, къаялагъа ёрлеуден, жолоучулукъла къураудан,  аны проектлерин билген, 18 жылы толгъан адам сайланырыкъды. Алай бла Тенгиз арагъа кёчгени бла «Альтаир» жабыллыкъ тюйюлдю, андан ары айнырыкъды.

«Альтаирни» юсюнден энчи айтханда, ол официал халда ишлеп башлагъанлы жети жыл болады, андан бери Орус география обществону уллу юйюрюне киреди. Ол кезиуде анда аллай бир сейир башламчылыкъла бардырыллыкъдыла, унутулмазлыкъ жолоучулукъла къурарыкъдыла деп Тенгизни эсине да келмегенди. Болсада  анча жылны ичинде бу ишге кёп минг жаш адам къатышхандыла, жюзле бла саналгъан проектле толтурулгъандыла. Кёп унутулгъан неда ары дери республикабызда болмагъан жумушла тындыргъандыла, ол угъай, дорбунланы окъуна тинтгендиле. Турист-краеведение иш бла байламлы клубну келечилери таулагъа ёрлегендиле, уллу билим бериу, патриот эм этнография иш тамамланылгъанды.

Тенгиз айтханыча, алагъа Россейни башха регионларындан да адамла келедиле. «Аланы юйретебиз, тири туризмни энчиликлерине тюшюндюребиз. Башламчылыкъларыбызны жаш тёлю да сюйгени къууандырады. Общество жаш адамлагъа айныргъа, Ата журтларыны тамашалыкъ табийгъатыны бла къудуретини юсюнден не къадар кёп билирге онг береди. Бу араны ачылыуу бла уа энтта да кёп сейир проект къурарыгъыбызгъа эм толтурлугъубузгъа ышанама. Манга эм магъаналысы - бизни сынамыбызгъа таяна, бютюн кючлю, билимли, ишибизни андан ары бардырлыкъ адамланы хазырларгъады», – дейди.

 Алай бла Орус география обществону жанындан жаш тёлюге къайгъырыу уллуду дерге боллукъду. Къайсы иш да ахча, мюлк-техника жаны бла жалчытыуну излейди. Клубну ачаргъа сюйген адамны ал кезиуледе кесини мюлкю жетсе да, артда тышындан себеплик, административ, методика болушлукъ керек болмай хазна къалмайды. Тенгиз эсгертгенича,  алгъа жыллада Москвадан тюрлю-тюрлю юйретиу материалла, методикала, эришиуледе берирча саугъала жиберилиучю эдиле, бу тёре жангыдан къайтарына ышаныу барды, ара да анга да себеплик этерикди. Айырмалы окъуучуларыбызны битеукъырал юйретиу майданлагъа, форумлагъа, слётлагъа, жолларын, жашарыкъ жерлери ючюн да тёлеп, чакъырлыкъдыла. РГО-дан аллай адамлагъа энчи стипендияла тёленедиле, 18-35-жыллыкъ инсан заявканы толтуруп, аны башламчылыгъы къабыл кёрюлсе, 2 жюз минг чакълы премия алаллыкъды. «Жаш тёлюбюз бюгюнлюкде айныргъа, не жаны бла да билимин ёсдюрюрге итинеди, аны кесим да кёреме. Орус география обществону кёп тюрлю билим бериу проекти, экспедициялары барды. Араны башчысыча, мени борчум-аллай затланы юслеринден жаш адамлагъа, клублагъа билдириудю да, аны тынгылы толтурур муратлыма», - деп чертгенди араны башчысы.