Ленинни орденин Азияда алгъан эдиДиналаны Зулейханы атасы Исса кеси заманында Кёнделенде эм къолайлы кишиледен бири эди. Архивде алыннган къагъытха кёре революцияны аллында, 1917 жылда, аны 200 аты, 300 ийнеги, 2500 къою болгъанды. 1935 жылда декабрьны аягъында элни оноучулары Диналаны Иссаны, дагъыда къолайлары болгъан къауум юйюрню «кулакга» чыгъаргъандыла. Малларын да сыйырып, башха байлыкъларында торгга салып, юйлеринден да къыстагъандыла. Аны бла да чекленмей, Иссаны юч абадан жашын да тутуп кетедиле. Юй бийчеси Текуланы Хауа бла къызлары Зулейха, гитче жашчыкълары да мал оруннга кёчген эдиле. Эшиги, терезеси болмагъан, кёкден тюшген тамычы ичине ётген аллай бир зат. Кече хар тауушдан элгене, мюйюшге къысылып, тангларын алай атдырыучу эдиле. Хауаны анасындан башхала, кеслерине къоркъгъандан, алагъа хазна келмеучю эдиле. Аммалары келтирген къабарыкъ бла кечине, алайда жыл чакълы жашагъандыла. Ол заманлада Зулейхагъа онтёрт жыл бола эди. Бир кюн а, элни оноучулары келип, аланы жолгъа тебиретедиле. Аладан сора да бар эдиле адамла. Барын да ёгюз арбалагъа миндирип, Нальчикге келтиредиле. Андан а поезд бла Батайскгъа жибередиле. Анда алагъа Иссаны, тутулгъан жашларын да къошадыла. Ол станцияда кулакга чыгъарылгъан адамланы жюк ташыгъан вагонлагъа миндирип, Орта Азиягъа ашырадыла. Зулейха бла ушакъ этгенимде айтхан эди: «Бизни къатыбызда шаудан бар эди. Ары барып, къош ууучум бла суу иче тура эдим. Бизни элли бир милиционер жаш келип, аягъы бла ургъан эди да бутума, сени мында ичер сууунг тауусулгъанды, деп. Барыр жерибизге жетгенде да, ачыгъаны кетмеген эди»,-деп. Жолда онтёрт кюн бла онтёрт кече баргъандан сора, Иссаны юйюрю Узбек ССР-ни Ташкент областыны Тёбен Чирчик районуну «Пятилетка» колхозуну 6-чы бёлюмюне тюшеди. Хауасы исси, суулары кир, бир къамишли, кёллю жер. Чибин бла ургъуй асыры кёпден, от этип, аны тютюню чыкъгъанда болмаса, адамла аш ашаялмай эдиле. Кулакга чыгъарылып ары баргъанлагъа алгъа чатырла бередиле. Бир кесек замандан эр кишиле изеу этип, алаша къамиш баш юйле ишлеген эдиле. Была бла бир жерде тутмакъла да тургъандыла. Аладан бири къую къазгъан эди да, андан суу алып кечиннгенлери да кёпге бармады. Артдан - артха алайын да къамиш басады. Амалсыздан, кир сууладан ичип ауругъанла, ёлгенле да кёп болдула. Совхозну адамыны асламысы мамукъ ёсдюре эди. Мындан баргъанлагъа да ол ишни буюрадыла. Жашладан, къызладан да энчи бригадала къурайдыла. Зулейханы да ары къошадыла. Жылны башындан аягъына дери бир кюн да тохтамай эди мамукъну иши. Алгъа урлукъ себе эдиле. Ол бираз ёсгенден сора, битимлени жукъартхандыла. Дагъыда, заранлы хансладан тазалай, дайым да сугъаргъанлай тургъандыла. Мамукъ жетгенден сора уа, танг аласы бла бирге ишге чыкъгъандыла. Кёз байланнгынчыннга дери ишлеп, кюн сайын адам башындан 100-120 килограмм мамукъ жыйгъандыла. Сууукъла жетгенде, мамукъну копалы ачылмай къалыучу эди да, аланы башчыкъларын бичакъла бла жырып, мамугъун алай жыйып тургъандыла. Ёзегин а отун орунуна хайырланнгандыла. Контордан адамла келип, отну кюлюн къозгъап, аны ичинде кюймеген мамукъ тапсала, тутуп кёз кёрмезге жибере эдиле. Кулакга чыгъарылгъанла он жылдан сора Ата журтларына къайтырыкъдыла, деген хапар жайылады да, адамла умут этип турадыла. Кеслерине да «онжыллыкъ» деп атагъан эдиле. Алай аланы ол умутлары толгъунчу, фин журт уруш башланады. Жашланы аскерге чакъырып тебирейдиле. Иссаны жети жашы барды. Аланы да асламысыны жыл санлары жетгенди. Урушдан а кёп тюрлю хапарла жайыла тебирегендиле. Ол элден бир жаш, бу элде уа экиси-ючюсю урушда ёлдюле, деген хапарла эшитиле турадыла. «Жашларымы урушха аладыла»,-деп, аталары асыры жарсып тургъандан, жюреги жарылып ёлюп къалады. Фин урушха Иссаны бир жашын да элтмейдиле. Алай ол уруш бошалыргъа къазауатны эм уллусу башланады. Немис фашистле Ата журтубузгъа чапдыла. Сауут туталгъан эр кишилени бирин къоймай аскерге аладыла. Иссаны жети жашындан алтысы биринчи кюнледе окъуна урушха кетедиле. Ала ачыкъ сермешлеге къатышадыла. Бек гитчелери Шарапийни, жыл саны жетмегенине да къарамай, аны да чакъырадыла. Ол урушха къатышмагъанды. Ташкентде аскер заводда ишлеп тургъанды. Эр кишиле фронтха кетгенликге, алгъыннгы планларындан бир килограмм да аз этмей эдиле. «Хар затда фронтха, хар зат да хорлам ючюн»,-деп, сау кюн беллерин тюзетмей, мамукъда ишлеген тиширыула дагъыда кечеле бла солдатлагъа чындайла эше эдиле. Зулейханы жашауунда бек къыйын жыллары - бир жанындан урушха кетген къарындашларына жарсый, экинчиден а, планын толтурур ючюн къадалып кюреше. Звено башчысы болгъаны да бир жюк. 1948 жылда аны звеносу, ары дери болмагъанча, бай тирлик алып, республикада биринчи жерге чыгъады. Июнь айны отузунчу кюнюнде уа Зулейханы район арагъа чакъырадыла. Ол кюн ары къоншу элледен да кёпле келедиле. Уллу юйню кенг отоуунда президиумда Узбекистанны, Ташкентни, районну таматалары да олтурупдула. Ала урунууну алчыларын махтадыла, алагъа алгъышла этдиле саугъала да бердиле. Зулейхагъа уа-Ленинни орденин. Таныгъан-танымагъан таулула келип, Зулейханы къучакълап, алгъышлай эдиле. Ол заманда аны биргесине кёп таулу къыз ишлегенди, ол сандаРахайланы Цюлина, Курданланы Батым, Беппайланы Айшат эм башхала. Ала да алчыланы, сыйлыланы санларында эдиле. Бу хапарда айтылгъан жылла эртте озгъандыла. Сагъынылгъан адамла да дунияларын алышхандыла. Жаннет ахлулары болсунла.
Поделиться:
Читать также:
07.02.2025 - 12:02 →
Элни бети-адетинде
07.02.2025 - 08:30 →
Ата-бабаларыбыз сютден, этден да къаллай тюрлю ашарыкъла хазырлагъандыла
06.02.2025 - 10:11 →
Сабийликден урунуугъа юйрене
06.02.2025 - 07:30 →
Жюреклени бийлеген тауларыбыз
05.02.2025 - 15:11 →
Мадарымлылагъа – тап амал
|