Ариу адамла - жарсыулу къадарла

Ахыры. Аллы 31 октябрьде басмаланнганды.

Ючюнчю кере келгенинде, Хасан да аны биргесине болады. Бир кере алгъа Чегемде Келеметланы Таубийни юйюнде къалыргъа тюшеди. Аны уа, адам къарап тоймазча, суу суратча, ариу къызы бар эди. Ол кюн ол тенг къызларындан бирине барып болады. Къонакъладан хапары жокъ. Юйге къайтып, отоугъа киргенлей, атасы бла хапар айта тургъан къонакъланы алларына чыгъып къалады.

Тыш адамланы кёргенде, къыз абызырайды да, терк бурулуп, артха кеталмайды. Кёзлерин окъуна энишге иялмай, алайда бираз сюеледи. Жаланда атасы къызыны атын айтхандан сора, эс жыйып, алайдан къачып кетеди.

Хасан а, къызны кёргенде, ёмюрледен бири да ол излеп тургъаны аллына келип къалгъанча, секирип, ёрге къобуп, къызгъа аралып къалады. Бир такъыйкъагъа экисини къарамлары бир бирге жетедиле. Тауда сюймеклик башха тюрлю эди. Аны юсюнден айтмагъандыла. Къыз бла жашны жангыз бир къарамлары жете эди бир бирни сюйгенлерин билдирирге. Была да алай болдула. Атларын окъуна билген угъай, дунияда быллай адам барды деп окъуна эшитмеген эдиле. Алай ол кёзлени къаматхан, жюреклени жылытхан къарам, къалай эсе да, была бир бирге деп жаратылгъанларын айтып къойду.

Хасанны кёп юйледе къонакъ этген эдиле. Ол кесине жашау нёгер излегенин да билип, кёп къызла да кёргюзтген эдиле. Болсада аны жюреги бирине да тартмады. Къызла ариу болмай угъай, ол башхасын излей эди. Аны кёргенлей, сюймеклик ёртени бийлеп къояды. Жаш излегенин тапды. Жаннетдеги хур къызлача ариу, тау назылача субай, жаякъларында ай бла кюн къонуп тургъан бир аламат къыз.

Исмайыл а эгечден туугъанны ол ишине тамаша болуп къалады. Къонакъбайыны аллында кеси окъуна абызырайды. Къыз чыгъып кетгенден сора да, сюелип къалгъан жашны женгинден тартып, олтуртады.

Сейирди сюймеклик дегенинг. Ким толу хапар айталыр аны юсюнден. Къалау-къалау китапла окъугъан алимми, огъесе ёмюр жашагъан акъсакъалмы? Неда аны кеси сынагъанмы айталыр сюймекликни толу хапарын? Хасан айтыр эди жангыз бир къарамны багъасын, аны жюрекге салгъанг отун.

Къубадий улу Келеметланы юйюнде тапхан эди сюймеклигин. Ол, къыз бла бир юйюр къураргъа, аны биргесине Тюркге алып кетерге излегенин ана къарындашына билдирди. Исмайыл ишни болжалгъа салмай хурметли адамдан Таубийни юйюне келечиле жибереди. Болсада Тюркню хапарын эшитгенде, къызны анасы унамайды.

«Бир абыннган – минг сюрюнюр», - дейдиле. Ол кюнледе орус патчахны тоханасындан тайдырадыла да, революция башланады. Россей бла къоншу къыралла чеклерин жабып тебирейдиле. Исмайыл ашыгъады ызына къайтыргъа. Хурметли акъсакъалладан, жашаулу тиширыуладан да уллу келечи жыйын дагъыда жибереди Келеметлагъа. Болсада къызны анасын унаталмадыла. Исмайылгъа Тюркге къайтмай амал болмады. Эки ортада не этерге билмей, сюйгенинден айырылыргъа тюшгенин ангылагъандан сора, Хасан акъылдан шашады. Исмайыл аны ол халы бла Тюркге алып кетеди. Андан сора ол эки адамдан бу жанында хапар айланмады. Жыйышдыламы юйлерине сау-саламат? Ким биледи, ахырлары къалай болду?

Хасанны хапарын эшитгенден сора, сюйген къызы асыры ачыу этгенинден, бир ауруу тийди да, юч кюн къопмай жатды. Тёртюнчю кюн Хасан деп, сюйгенини атын айтып, жанын берди. Жаз башындагъы гюлчюк кибик, чагъып тебирегенлей, жерге кирип къалды ариу бала. Алай болду бу жаш адамланы ахырлары.

Онг жанында сюелип тургъан къыз а Келеметланы Баттяды. Ол орус-япон урушну жигити, Георгий жорну тёрт даражасына тийишли болгъан тау бий Келеметланы Къаншауну эгечиди. Аны андан ары къадарыны юсюнден хапарыбыз жокъду.

Къарачыгъыз суратха энтта да бир – нечик мудахлыкъ басыпды аланы бетлерин, къадарларын билип тургъанча. Ариу адамла – жарсыулу къадарла.