«Жюрек жылыуубузну тас этмезге кюреше жашайыкъ»![]() Абадан адамла бла тюбешип, аланы жашлыкъларыны заманындан, жашаугъа кёз къарамларыны юсюнден да ушакъ этсек, кесибиз ол заманлагъа тюшюп, жашауну кёрюп къайтханча болабыз. Элбрус элден Османланы Илиясны жаушаууну юсюнден хапары манга хычыуун кёрюннгенди. Мен аны бла жашлыгъыны, къартлыгъыны юсюнден да ушакъ этгенме. Окъуучуларыбызны да огъурлу аппа бла шагъырей этерге сюеме. - Илияс, бу кюнледе сизге 93 жыл толады. Ол сау бир ёмюрдю. Жашау сынамыгъыз да уллу болур. Сабийлигигизден башлар эдик ушагъыбызны. Сиз къаллай юйюрде туугъансыз? - Бизни тёлю кёпню кёрген тёлюдю. Юч къарындаш бола эдик. Атабызны окъууу бар эди. Уруш башланнган заманда, мен онжыллыкъ жашчыкъ эдим. Жау, биз тургъан жерлеге жетгенинде, саулай да бизни алайда сермешген аскерчилерибизни ма ол гитче Лашкута эл ашатып тургъан эди. Заюковону бла Атажукинону араларында сермешле баргъанда, биз, бир къауум элли жашчыкъ, окъ-топ болгъан агъач ящиклени элден ёрге, таугъа ташып болуша эдик. Биз къая ыраннга дери элтсек, бизни аллыбызгъа келип, алайдан артха къайтара эдиле аскерчилерибиз. Сабийлигимден эсимде бек къалгъан кезиуледен бири ол болгъанды. Школгъа жюрюялмай эдик. Тюз окъуп башлагъанлай, школубузну штаб этген эдиле. Артдан-артха уа, окъуугъа сейирим къачып, ишлерге тюзелген эдим. Онтёрт жылым болгъунчу уа халкъыбызны кёчюредиле. Атабыз ол кезиуде Тырныауузда инженер-электрик болуп ишлегенди. Къалай эсе да, ажашып, анам бла айырылгъан эдиле. Алай бла мындан къарындашларым, анабыз бла кёчгенме. - Къалайгъа тюшген эдигиз? - Къыргъызстанда Новопокровка деген уллу элге тюшгенбиз. Онтёртжыллыкъ жаш болгъаным себепли, баргъан кюнюмден башлап, ишлерге кюрешгенбиз. Баш кечиндире келгенбиз. - Къазахстаннга уа къалай кёчгенсиз? - 1955 жыллада комендантла бизге алгъынча къаты болмагъандыла. Фрунзеде жууукъларыбыз жокъ эдиле. Абадан къарындашымы Къазахстаннга ишлерге комсомол путёвка бла жибередиле. Ол а мени да биргесине иймеселе, бармазлыгъын айтады. Кёп кюрешгенден сора, даулашып, мени да биргесине жиберир оноу этедиле таматала. Ол заманда манга 22 жыл бола эди. Барабыз кёчюп, ары келген эдик. Ана къарындашыбыз Непеланы Локъман тургъан жерге, ала бла бирге бир кесек жашап, сора кесибиз юй алып, алай чыкъгъан эдик. Жашау этерге кюрешгенбиз. Къазахстанда малчылыкъда ишлегенбиз. Тууарлада, къойлада да тюшгенди жаш жылларымы ашырыргъа. Алай къыйналмагъанбыз. Халкъдан бирлерича, юйюрле къурап, жашауну ызына тюшгенбиз. Халкъыбыз туугъан жерине къайтханда, биз кёчалмагъан эдик. Абадан къарындашымы жибермей эдиле. Ол заманда ол бек жууаплы жумуш толтура эди. Мен кёчер умут этгенимде уа, анам къарындашла бир бирлеринден айырылырларын сюймегенин билдирген эди. Ма алай бла, жол кёл алып, анда 1990 жыллагъа дери тургъанбыз. Таулула да кёп эдиле анда, алай башха миллетле аслам болгъандыла. Мамырлыкъда, бир бирге болуша, ариу къоншулукъда жашагъанбыз. - Кеси юйюрюгюзню уа къачан къурагъан эдигиз? - Биз Мерке деген элде тура эдик. Анамы жанындан бир жууугъубуз а, Алма-Атада жашай эди. Ол манга жууукъ жетгенча, бирси жанындан кесини бир жууугъу, иги къыз болгъанын билдире, аны суратын да жиберген эди. Мен а тюз кёргенлей окъуна къызны ариу, къара, къалын къашларын бек жаратама. Къалын чачы уа бир эшмеге жыйылып. Аны да жаратдым. Оноу этдиле да юйде, мени ары ашырдыла танышыргъа. Автобус бла жетисагъатлыкъ жол эди арабыз. Бир бирни жаратханыбызлай, ортада кёп заманны сёз жюрюте турмай, 1964 жылда Малкъарланы Адилгерийни къызы Мариям бла бир юйюрлю болуп, беш сабий ёсдюргенбиз, юч къыз бла эки жаш. - Бери къайтып келирге уа къалай кёлленнгенсиз? - Энди эртте-кеч болса да, Ата журтубузгъа къайтырыбызны биле эдим. Аны себепли, ол сезим мени жюрегимден кетмегенди. Гитче къарындашым бизден алгъа кёчюп келип, мында юй-журт къурагъанды. Биз а 1990 жылда келген эдик. Тапсыз заманнга тюшюп, анда мюлкюбюзню сатып, иги ахча бла келгенликге, мында уа хар зат учузланып, жукъну багъасын да тутмагъан эди. Аны бла апчыргъа тюшген эди. Келип Элбрус элде тохташабыз. Келтирген ахчабызгъа мында жаланда бир къой алгъан эдик. Ма аллай бирге учузланнган эди ахча. Хар кимни ырысхысы туугъанында окъуна буюрулады, дейдиле. Къалай-алай эталдыкъ эсек да, мында юй болдукъ. «Приэльбрусье» миллет паркда жыйырма жылдан артыкъ ишлегенме. Пенсиядан сора да кетип къалмай, къалауурлукъ этгенме. Юй бийчем а, сабийлени окъута, алагъа къарай, юйню жумушун да жалчыта, эшиу да эше, алай аякъланнган эдик. - Сабийлеригизни окъуталгъанмысыз, жарсыугъа, сабий ачыуун да сынаргъа тюшгенди сизге? - Хау, барысы да школдан сора билим алып, бирер усталыкъны сайлагъандыла. Жашладан абаданыбыз Юсюп, замансыз ауушханды. Ол къыйынлыкъ бизни бек сындыргъан эди. Сени жауунг да сабийин асырап, юйюне бош къайтсын! Алай, жашау кеси ызы бла баргъанды. Бирси сабийлени да тюз жолгъа салыргъа керек эдик. Аны себепли юйдегим бла мен, бир бирибизге кёл этдире, алай жашай келгенбиз. - Сизни оюмугъузгъа кёре, эки жаш адам бир юйюр къурап, насыплы жашар ючюн нени билирге керекдиле? - Юйюр насыплы болур ючюн, эр бла тиширыу бир бирлерине уллу хурмет бере билирге керекдиле. Аз тюрлю болмайды жашауда, хар заманда бирча аламат болуп да турмайды. Эки башха юйюрде ёсген жаш бла къыз бу жолгъа чыгъаргъа таукел болгъан эселе, жолда тюберик ныхыт жерледен да ёте билирге юйренирге тюшеди. Жаланда жан жаннга тартса, бир бирлерине таяна, бир оноугъа сыйына, эрини сёзюне сёз къошмай жашасала, насыплы юйде, насыплы юйюр ёсдюраллыкъдыла, деп алай сунама. Кесими юйюрюмде да бу жорукъла бла жашагъанбыз. Мени бир да жанымы къыйнамагъанды жашау нёгерим неда сёзюме сёз къошмагъанды. Манга аллай намыс бергенни мен да бийикге кётюрюп, кёлюн мудах этмей 58 жыл жашагъанбыз бирге. - Сиз насыплы адаммысыз? Насып деген сёзню магъанасы неди? - Насып дегенни хар ким да кесича ангылай болур. Бирле мюлкню кёплюгюнде кёредиле насыпны. Бирле кёп жерлеге бара билиуде. Мен а жашауумда асыры кёпню кёре келгенме да, жаланда жууукъларымда бла сабийлеримде кёреме насыбымы. Юйдегим бу дуниядан кетгенли эки жылгъа жууукъ болады. Сабийле кесими къоймайдыла. Не ауарам да аланы юслеринде болса да, жашау нёгерим а кесин излетеди. Мадина, сабийледен абаданы, сакъды манга. Бюгюнлюкде тогъуз туудугъум барды. Таза насыбымы ариу жилтинлери. Аланы тюз жолда баргъан, абаданлагъа намыс эте билген, тиллерин сюйген, сайлагъан усталыкъларында алчыла бола билген таулула болурларын сюеме. - Сиз кёчюп келген жылладагъы таулу тёлюню эндигиле бла тенглешдирсегиз, тюрленнгендиле деп билемисиз? - Бек къаты тюрленнгендиле. Алгъынча, бир бирге жууукълукъ бла байламлыкъ къалмай барады. Бизни заманда, экиге, ючге айланнганланы къояйыкъ да, тукъум бир болса, къаршы жууукълукъ жюрюте эдик. Эндигилеге къарайма да, ючге айланнганланы кёбюсю бир бирлерин таныгъан окъуна этмейдиле. - Ол неден бола болур алай, сиз къалай сунасыз? - Адамлагъа тынгыласакъ, аман заман болгъанды дейдиле. Мен алай сунмайма. Заманны бир хатасы жокъду. Адамла осалларына къалгъандыла. Ишлерге эринедиле. Кеслерини бир бизнеслери бомаса, башха адамгъа ишлерге неда къара ишде хакъ алып урунургъа кюсемейдиле. Мен жаш тёлюге да бир жаны бла бек жарсыйма. Былай барсакъ, 15-20 жылдан тилибизни тас этип къоярыкъбыз. Энди былайда ныгъышда олтуруп тургъанымлай, ойнай тургъан сабийлеге тауча бир зат айтсам, ала мени ангыламай, абызырап сюеледиле. Аталарын бла аналарын терслейме. Кеси юйюмде окъуна сабийге орусча урушургъа кюрешедиле. Тырман этгенни уа ким сюеди? Тили болмагъанны-миллети болмайды дегенни унутмай, сабийлерибизни алай ёсдюрюрге керекбиз. Къалгъан затлагъа да бир Аллах айтхан болур. Жаланда жюреклерибиздеги жылыуну тас этмезге кюрешейик.
Поделиться:
Читать также:
07.02.2025 - 12:02 →
Элни бети-адетинде
07.02.2025 - 08:30 →
Ата-бабаларыбыз сютден, этден да къаллай тюрлю ашарыкъла хазырлагъандыла
06.02.2025 - 10:11 →
Сабийликден урунуугъа юйрене
06.02.2025 - 07:30 →
Жюреклени бийлеген тауларыбыз
05.02.2025 - 15:11 →
Мадарымлылагъа – тап амал
|