Уруш жолланы сабийле эсгередиле

Къулийланы  Къайсын атлы  Малкъар къырал драма театрда Нальчик шахарны онтёртюнчю номерли  гимназиясыны окъуучулары «Ол жолланы унутургъа  жарамаз» деген спектакльни кёргюзтгендиле. Жаш артистле «Биринчилени 
атламлары»  деген организациягъа киредиле. 

Спектакль деменгили къыралыбызны тарыхында бек магъаналы бетине жораланнганды – Уллу Хорламгъа. Бюгюнлюкде мамыр жашауубузну, эркинлигибизни, жалынчакъсызлыгъыбызны тамыры 1941-1945 жыллада совет халкъ фашистлени ууатып, Ата журтубузну тазалагъанынданды. Жарсыугъа, Интернет бла хайырланып, жалгъан хапарланы жайгъанла бардыла, алай ала тарыхны тюрлендирирге кюрешгенликге, муратларына жеталлыкъ тюйюлдюле, бизни халкъыбызны Хорламыны шагъатлыкълары Нюрнбергде болгъан процессде, китаплада, музейледе, документли фильмледе сакъланнгандыла. 

Театрны кючю чексизди, ол бизни уруш аулакълада жоюлгъан аппаларыбыз бла бетден-бетге тюбешдиреди. Онтёртюнчю гимназияны директоруну орунбасары, режиссёр-постановщик Сайма Султанова бла музыкадан устаз, хореограф Маргарита Хачетлова  сейир  спектакль салгъандыла. Класс башчы Фатима Чеченованы да бу ишни къурауда къыйыны барды.  «Биринчилени атламлары» биригиуню Къабарты-Малкъарда бёлюмюню башчысы Аслан Шипшев спектакль биринчи кере Къабарты театрда кёргюзтюлгенди, дегенди. «Андан сора, энди уа не заманда, къайда боллукъду, деп соруп тургъандыла, – дегенди Шипшев. –

Мен Малкъар театрны директору Жангоразланы Мажитге барып, мында да кёргюзтюрге оюмубуз болгъанын билдиргенимлей, ол, арсарсыз: «Келигиз!» – дейди. Мажитге да, Малкъар театрны артистлерине да жюрек ыразылыгъымы билдирирге сюеме. Сора не ишге сюелсек да, бизге билеклик этген КъМР-ни Парламентини Физкультура, спорт эм туризм комитетини башчысыны орунбасары Бечелланы Людмилады, сау болсун!» 

Школчула сахнада  Борис Васильевни «А зори здесь тихие…» повестине, Александр Твардовскийни «Василий Тёркин» поэмасына эм Ата журт урушну юсюнден башха чыгъармалагъа кёре къуралгъан спектакльледе фахмуларын ачыкълагъандыла. Аланы сёзлери, экранда «А зори здесь тихие…» фильмни кадрлары, музыка – барысы да урушну унутулмазлыкъ суратларын кёргюзтгендиле. Залда кёз жашларын сюртгенле  кеслерини адамларын эсгере эдиле. Ол уруш хар юйюрге да келтиргенди къыйынлыкъ.  

Хау, школчула артистле тюйюлдюле, алай  аланы хар сёзлери къараучуланы жюреклерине жете эди. Къалай терендиле урушну жаралары! Къазауатлада жоюлгъан атала, ёксюз ёсген балала – къалай кёпдюле! Юйюр къурамагъан жашла уа? Аланы кёбюсю къайтмагъандыла юйлерине, арбазларына, эллерине-жерлерине. Сабийле окъугъан назмулада уа  аланы ауазлары эшитиле эди. Урушну юсюнден ёлюмсюз жырла – эски болмагъан жырла, уруш жылланы тылпыуун сакълагъан жырла. Алада ачыу да, жарыкъ умутла да жашайдыла. 

Онтёртюнчю гимназияны директору Римма Хажбулатовна Жамборова школчула тарыхны иги билирге керекдиле, дегенди. Уллу Ата журт уруш – ол дерсди. Жаланда концлагерьледе бир миллион бла беш жюз минг сабий ёлгенди. Немислиле кеслерин башха халкъладан эсе бийик кётюрюрге сюе эдиле, ол терс акъыл ючюн тёлеу а къалай уллу болгъанды. «Спектакльге кёп сабий къатышханды. Барысына да кийимле тигилгендиле, атала-анала, устазла – барысы да болушхандыла»,– дегенди ол ыразылыгъын билдире. 

КъМР-де Адамны эркинлери жаны бла уполномоченный Зумакъулланы Борис: «Сабийле сахнаны, сёзню терен сезгенлерине сейир этдим, аны бла бирге къууандым. Ата журтубузну тарыхына сейирлери барды. Жарсыугъа, дунияда урушла тохтамайдыла. Мен да совет армияны полковнигиме, Афганистанда урушха къатышханма. Бусагъатда залда къатымда олтургъан Рахайланы Солтан бла танышханма. Ол СВО-да Ата журтуну аллында борчун толтургъаны ючюн Кишиликни ордени бла саугъаланнганды. Аппасы Рахайланы Ачах Уллу Ата журт урушда фашистлени ууатханды, атасы Афганистанда болгъанды, энди Солтан а – Украинада. Ол  биягъы урушха къайтырыкъды. Жашлагъа айт, биз аланы мында сакълагъанлай турабыз», – дегенди. 

Рахайланы Солтан а, жигит болгъанындан сора да, бир ариу, бийик жаш. Ол: «Мени анам да онтёртюнчю гимназияда устазды», – дегенди. Къызыу къарсла хорлам бла битеу зал да,  бирча ёрге туруп, жашха хурмет этгенди. 

Онтёртюнчю гимназияда  да «Биринчилени атламлары» сабийлени бирикдиргенди, школ организациягъа башчылыкъны Шауаланы Асланбек этеди. «Ийнанама, бизни жашла Украинадан хорлам бла къайтырыкъларына», – дегенди ол да.
Нальчик шахарны администрациясыны Билим бериу департаментини бёлюмюню таматасы Светлана Тхагапсоева да спектакльни салгъанлагъа, Малкъар театрда  ишлегенлеге да ыразылыгъын билдиргенди.