Жигит аппам

Уллу Ата журт урушда жигитлиги бла аты айтылгъан таулу жашны – Къудайланы Гергъокъну жашы Шамшудинни – юсюнден биз жаза-жаза тургъанбыз. Алай бу кюнледе аны туудугъу Къудайланы Лида аппасыны юсюнден жазып, бизге ийгени бек хычыуун кёрюннгенди да, аны бла окъуучуларыбызны да шагъырей этерге сюебиз.

Аппам Къудайланы Шамшудин огъурлу, сабыр, ауур акъыллы адам болгъанды. Ыннам Балаланы Халимат бла ала ким да юлгю алырча узакъ да, ариу да жашау этгендиле. 

Ол къаллай сынауладан ётгенин манга ангыларгъа къыйынды, алай урушну юсюнден хапар айтханда, ол къанлы къазауатны кесим сынагъанча, титиреп тынгылагъанма. Ата журтлары ючюн жанларын аямагъан аскерчи нёгерлерин эсгергенде, аны бла бирге кёз жашларымы тыялмагъанма.

Урушха 1942 жылда кеси ыразылыгъы бла кетген эди. Мараучуланы 73-чю дивизиясыны 153-чю артиллерия полкуну къауумунда Сталинградны къоруулагъанды. Ол заманны юсюнден сагъына, фельдмаршал Паулюсну пленнге къалай алгъанларын кёргенин айтыучу эди. Урушда этген жигитлиги эмда батырлыгъы ючюн ол  Ата журт урушну  2-чи даражалы ордени, «За отвагу» майдал бла эки кере, «Сталинградны къоруулагъаны ючюн», «Германия бла къазауатда хорлам болдургъаны ючюн» майдалла бла да саугъаланнганды. 2007 жылда уа Россей Федерацияны Жамауат саугъаларыны Миллет комитети аны сыйлы аскер саугъагъа – Уллу Хорламны орденине – тийишли кёргенди.  

1944 жылда апрельде уа ол Ясско-Кишинёв  къазауатха танклагъа къажау 76-миллиметрлик топну командири болуп киришген эди.  Аны батареясына фашист танкла бла кёп атышыргъа тюшгенди. Душман солдатладан бири, алагъа жууукълашып, гранат атханды. Ызы бла юч «тигр» топ расчёт таба айланнгандыла.     

«Алайда кёзлерим къарангы болуп, эсим ауду. Кесиме келгенде, тёгерегимде сау адамны кёрмедим. Жерге къапланып тургъан аскерчи нёгерлерими къайсы бирине чабаргъа билмей эдим. Кесими да бетим къан болуп, башымда тауушну тыялмай, амалсыздан не этерге билмей тура эдим. Алай душманны тийресинде болгъанымы, былай турсам, аны къолуна тюшерге боллугъуму ангылай эдим. Терк окъуна эс жыйып, битеу кючюмю салып, атышыуну андан ары бардырдым», - деп эсгергенди ол. 

Жангыз къалып, жаралы да болуп, аппам «тигрлагъа» аяусуз от ачханлай тургъанды. Сермешден сора ол гунч этген  солдатланы бла техниканы санагъанда, сейирге къалгъан эдиле – дагъыда бир танк, эки самоходка эмда 150-ге жууукъ фашист! Аскер башчыла кёп адамны къатларында айтхан эдиле гвардиялы ефрейтор Къудайланы Шамшудинни Совет Союзну Жигити деген атха кёргюзтюлгенини юсюнден, алай кёчгюнчю халкъдан болгъаны ючюн анга ол саугъаны алыргъа тюшмегенди – Къызыл Байракъны ордени берилип къалгъанды.

Совет Союзну Жигити деген ат анга берилмей къалмазлыгъына ахыр кюнлерине дери ийнаннганды. «Билеме, манга ол саугъаны бермей къоярыкъ тюйюлдюле, мен ёлгенден сора берселе, сен къабырыма келип, хапар билдирирсе», - деп осуят этген эди  къыйын ауруп тургъанда. 

Жаралы болгъандан сора аппам госпитальда юч айны жатханды. Андан а аны Беломор-Балтий илипинни жангыдан ишлерге жиберген эдиле. Анда анга Къызыл Байракъны орденин ма  ол заманда берген эдиле. Аны уа анга ол заманда кишиге  белгили болмагъан Юрий Андропов тутдургъан эди. 

2004 жылда Къудайланы Шамшудинни аты «Россейни эм иги адамлары» деген энциклопедиягъа жазылгъанды.

Аппам 2006 жылны 2 январында  ауушханды. Жууукъ-ахлула, аны таныгъанла барысы да жарыкъ кёллю, тюз ниетли, огъурлу адамныча эсгередиле.

Мен РАН-ны академиги, Социалист Урунууну Жигити Залийханланы Михаилге Къудайланы Шамшудин Совет Союзну Жигити деген атха кёргюзтюлгенине шагъатлыкъ этген документлени излеп тапханы ючюн, бир эллибиз Ёзденланы Мухтаргъа

Днепропетровск шахаргъа барып, анда маршал Рокоссовскийни музейинде аппамы суратын, аны тюбюнде уа «Совет Союзну Жигити, Молдавияны Сыйлы инсаны», деп жазылгъанын кёрюп, халкъгъа туура этгени, жазыучу Боташланы Иссагъа аппамы юсюнден кёп жазгъаны,  «Кишинёв шахарны сыйлы инсаны» деген атха тийишли болгъанына да шагъатлыкъ этгени ючюн жюрек ыразылыгъымы билдиреме, кеслерини ишлеринде, чыгъармаларында аппамы, бизни юйюрню юсюнден жазгъанланы барысына да  ыспас этеме.