Хайырлы хыяр

Хыяр биринчиден Къыбыла Америкада, тюзюрек айтханда уа, Мексикада ёсюп башлагъанды. Ол уллу кёгетди, адам улу аны хайырланып башлагъанлы жети минг жыл бола кетеди. Хайырлы, витаминледен бла минералладан бай болгъаны, ол кеси да женгил табылгъаны ючюн хыярны кёп миллетлени ашларында тюберге боллукъду.

Витаминлери бла минераллары

Бу кёгет аланы кёп тюрлюлеринден байды. Бир-бир сортларында ала асламыракъ табыладыла. Кёзлеге бек жарагъан бета-каротин эмда А витамин бар тюрлюлеринде кёпдю.

Хыярда дагъыда В, РР, С, Е, D, Т витаминле, фолиевый кислота, темир, кальций, магний, цинк, фосфор, калий, фтор эм башха минералла да асламдыла. Къуру темир окъуна алмадан эсе кёпдю анда. Бета-каротин а быхыдан беш кереге асламды.

Саулукъгъа хайыры

Хыяр, айтханыбызча, витаминледен, минералладан байды, дагъыда белок, антиоксидант деген затлары да кёпдю. Жаулары, крахмалы да бек аз болгъаны себепли саулукъгъа ол хайырлыды.

Кёгетни къалай да хазырлагъыз – башхасы жокъду, ол не тюрлюсюнде да хайырлыды, иммунитетни кючлендиреди, адамны ичин, къанын тазалайды, субай болургъа болушады, аш оруннга да игиди. Анда болгъан Т витамин атеросклероз болмазгъа болушады. Калий бла магний а жюрекни, тамырланы да кючлю этедиле, къанны басымын а мардасындан оздурмай тутадыла. Кёзлеге иги кёрюрге болушхан, саулай иммунитетни да кючлю этген хайырлы затны аты - А витаминди. Фолиевый кислота уа, С витамин бла бирге, битеу къан жюрюген системаны тап ишлерча этедиле.

Хыяр атеросклероз, холецистит, туберкулёз, подагра эмда нерва аурууладан бакъгъанда, къанны басымы уллу болгъанда, адамны ичи къатханда, жукъусузлукъда да болушады. Ол терини тазалайды, тырнакъланы, чачны ариу этеди.

Бюртюклери, жауу, сууу

Хыярны бюртюклеринден сыгъып жау чыгъарадыла. Ол да саулукъгъа жараулу бек аламат затды, хайырлы жауладан (стеарин, пальмитин, линол эм башхалары), витаминледен, минералладан байды. Бу жау онкологиядан сакълайды, бауурну саулугъун кючлендиреди, бюйрекледен гитче ташчыкъланы чыгъарады. Аны кюннге 1-3 чай къашыкъ ичерге боллукъду, хайырланмазгъа сылтау жокъду. Ол къан тамырлагъа, жюрекге, кёз ауруулагъа бакъгъанда да аламат жарайды. Аны бал бла къатышдырып ичсе уа, жукъугъа себеплик этеди.

Неге жарамайды?

Хыярны быллай бир хайыры болгъаны игиди, алай бир-бир ауруулада уа аны ашаргъа жарамайды. Ол – диабетни къыйын кесеги, гастрит эмда язва, аллергия. Аш оруну къыйнагъан адам аны жаланда биширип неда къуууруп хайырлансын. Анга аны жауун ичерге жарайды, бюртюклерин ашаргъа уа – угъай.

Сейир шартла

• Илму жаны бла алып къарагъанда, хыяр кёгетге угъай, жемишге саналады. Бир-бир ышанлары бла уа ол наныкъгъа окъуна тартады.
• Эм уллу хыярны 2016 жылда бельгиячы фермер киши ёсдюргенди; аны ауурлугъу 1190 килограмм эди!
• Европагъа хыярны Мексикадан келтиргендиле. Ал кезиуде аны адамла ашамагъандыла, жаланда маллагъа бергендиле. Россейге уа ол оналтынчы ёмюрде жетгенди.
• Хыярны 800 чакълы сорту барды, алай ашаргъа уа жаланда 200 тюрлюсюн жарайды.
• Аны 90 проценти – сууду.
• Бир литр жау сыгъарча 35-40 хыяр керекди.
• Хыярланы тинтиу бла энчи илму кюрешеди – кукурбитология.