Огъурлу юйюр ёсдюргендиле

Онжети сабий ёсген Афашаговланы юйюрлерини юсюнден эшитмеген Къабарты-Малкъарда хазна адам болмаз. Галим бла Валентина, жаннетли болсунла, жашларын бла къызларын ариу къылыкълы, таза ниетли ёсдюргендиле. Мен аны бош алай угъай, билип айтама. Аладан бири Текуланы келинлериди. Люся бизге келгенли къашларын тюйюп бир да кёрмегенбиз, юйге кирсе- тёгерек жарыр. Гитчеге-гитчеча, уллугъа-уллуча болуп, жумушакъ сёлешир, жапсарыр сёзле табар. Башха затны къояйым да, тукъумубузгъа эки ариу да, акъыллы да жаш табып ёсдюргенини не багъасы барды. Муратчыкъ мебель къурашдырыу жаны бла устады, Алийчиг а – техника илмуланы кандидатыды.Жууукъну, ахлуну багъалай билген адепли жашла.

Келинибизни къарындашлары, эгечлери да ма алай игидиле. Тукъумубузну не къууанчына, не бушуууна къатышмай къалмайдыла. Мен аталарын иги танымайма, ол эртте ёлгенди, аналары Валентина Шурдумова уа, ариулугъун уллайгъанда да тас этмеген аллай тиширыу эди: ингиликлери кетмеучю чыммакъ бети, къап-къара кёзлери, къашлары. Кеси да, сабыр-сабыр сёлеше, ауазын бир заманда кётюрмез эди. Уллу жашы Борис ёлгенден сора аны саулугъу биле-биле тозурагъан эди.

Ала эртте юйюрлю болгъан эдиле- бирине 20,башхасына 16 жыл толгъан кезиуде. Галим Заюково элде айырмалы жашладан бири болуучусун эллилери бюгюн да айтадыла. Ансыз бир той да бардырылмагъанды, жырлагъан, тепсеген да бек ариу этгенди. Ол ортагъа чыкъса, башхала тепсерге чыгъаргъа базынмай эдиле. Сабыр акъыллы, оюмлу, адетни, намысны билген адам болгъаны себепли анга уллу,гитче да бек хурмет этгендиле, тойда да таматалыкъны хар заманда  анга буюргъандыла. 
Галимге къарап, кёп къыз ахтына эди, алай ол а назик, иш кёллю Валентинаны сайлагъанды.

- Ала бир бирлерин бек сюйгендиле,- дейди Люся.- Бир бирге сакъ болуулары, къайгъырыулары, хурмет этиулери, иш кёллюлюклери бла бизге дайым да юлгю эдиле. Андан болур бир бирибиз, саулай юйюр  ючюн жууаплы болгъаныбызны эртте сезген эдик. Эриннген дегенни билмейбиз. Гитчеликден окъуна атабызгъа, анабызгъа маллагъа къараргъа, бахчада ишлерге да болушханлай тургъанбыз. Хар бирибиз да бирер жумуш тамамлай эдик.

Сабийле аталары,аналары айтырыкъларын да асламысында сормай, къарамларындан билип къоя эдиле. Сёз ючюн, Галим унму, картошму келтиреди, машинаны ичинде аланы ахырына дери къотармай эсе, сабийле биле эдиле ол аланы къолайсыз юйюрге элтип берлигин. Не уа итге, ийнекге аш бермей унутуп бир да къойма, Галим аны ит аллына чапханлай, ийнек да ауазын эшитип ёкюргенлей билип къоя эди. Иш хакъ алса уа, аны юй бийчесине угъай, сабийлеге юлешиучю эди, ала элтип аналарына берликлерин билип.

- Юйде ахчаны юсюнден сёз бармаучу эди. Ол жетишмейди, бу жокъду, деп тарыкъгъан, даулагъан да болмагъанды,-дейди Люся. 

Хар ата, анача, Галим бла Валентина да балалары ахшы адамла болуп ёсерлерин, бирер усталыкъгъа юйренирлерин, къысхасы, жашауда жерлерин табарларын сюйгендиле. Баш иеси ёлгенден сора Валентинагъа къыйналыргъа тюшгенин айтып ангылатыр кереклиси да болмаз.Алай эсли ана, сабийле кёп болгъанлыкъгъа, аланы хар бирине да энчи эс бурургъа заман тапханды, кимге не затха фахмусу, хунери да болгъанын билгенди, анга кёре айнытыргъа да кюрешгенди. Кийимлени да хар бири сюйгенча сайлап алгъанды. Азыкъны окъуна барысына да бирча этмей эди. Дагъыда балачыкъларыны юслери, башлары таза, тизгинли болурларына бек къайгъыргъанды. Ол жаны бла школда аланы юлгюге келтирселе, къууана эди.

- Мен биз орамда бош айланып, хыли этгенбиз деп билмейме,-дейди Люся.-Хар керегибизни да тапханлыкъгъа, школда окъугъан заманыбызда окъуна ишлеп, юйге ахча келтирирге кюрешгенбиз. Сёз ючюн, къарындашым Юра  жетинчи классда окъугъанында, юйлени ичлерин, эрменлилеча, акълап башлагъан эди. Гитче къарындашларымы да анга юйретгенди, жашауда хар зат да керек болады деп. Студент заманында уа кече вагонладан жюкле къотарып тургъанды. Ахча бек керек болгъандан угъай, атабызгъа, анабызгъа женгилирек болсун деп.

Аталары бла аналары ёлгенлеринден сора юйюрде таматалыкъны абадан жашларындан бири - Юра боюнуна алып, къалгъанланы ызындан тизеди. Ол ауур жюкдю, уллу жууаплылыкъны, тёзюмлюлюкню, эслиликни да излеген. Хар бирин да ата-анача къалай ангылагъын. Сорур, кенгешир адамынг а жокъ. Къууанчмы, бушууму болады-барысын да жыяргъа бирикдирирге, адетде жюрюгенни этерге, энди жангыз кесинге угъай, бирсилеге да оноу этерге, алагъа къайгъырыргъа керекди. «Жашауда аз зат болмайды, -дейди Юра, - игиликге, аманлыкъгъа да тюберге тюшеди. Хар эгечими, къарындашымы да къайгъылары, къууанчлары-меникиледиле. Ала къууана эселе - мен да къууанама, мудахлансала - мен да мудах болама. Аны себепли, онгум да болуп тургъанлай, мен мындан тышына кеталмагъанма. Манга атамы, анамы да юлгюлери кюч-къарыу бередиле. Атамча, анамча, не тюрлю болумлада да адамлыкъ даражаны тюшюрмезге кюрешеме. Алай алагъа уа жеталмайма. Ёсюп келген жашымда атамы, анамы да ышанларын эслесем, бек къууанама».

Галим бла Валентина да сабийлери бир бирден айырылмай, биригип жашасала сюе эдиле да, ма бюгюн, бюгече да алай болуп келеди.