Жамауат

Арт кезиуде билим бериуде тюрлениуле, окъутууну  качестволу этиуге бурулгъандан сора да, сабийлеге къошакъ билим бериу, аны алыргъа хар жашны, къызны да къолундан келирча этиу бла къысха байламлыдыла. Бюгюннгю жашау жаланда школчулагъа угъай, садикге жюрюгенчиклеге окъуна огъарыда сагъынылгъан юйретиуню кереклисин эртте ачыкълагъанын да кёребиз. Аны алайлыгъын а республикада  жылдан-жылгъа жангыдан ачыла баргъан тюрлю-тюрлю арала да белгилейдиле.

1969 жылда америкалы астронавтла Айгъа чыкъгъанларындан сора 21 ёмюрде аламгъа туристле хар кюн учарыкъларына,   ол угъай, Кюн системаны башха планеталарына  жетериклерине  ийнаннгандыла. Алай, алыкъа бу муратла толмагъандыла. Аны бла бирге уа космосну тинтиу   неге керекди деген сорууну бергенле да кёпден-кёп болуп барадыла. 

"Къайда да бол, балдыражюзде юйде бол" - деп, бош айтмайдыла таулула. Ол кезиуде кюнню халы терк-терк тюрленеди.  Бирде эрттенликден окъуна бузула тебирейди, тёгерекни туман басады, тийрени сууукъ бийлейди эмда къар жаууп башлайды.  Къарап-къарагъынчы, тёгерек агъарады. Кёп да мычымай, кёз ачдырмазча  жел  башланады. Жунчугъанынгы сезгенча, биягъы булутланы артындан кюн  ачыла  тебирейди.   Къыш бла жаз,  бир-бирлери бла не бек сермешселе да, сууукъла хорлатадыла.

Бюгюнлюкде заман да ёзгере, аслам къыйматха кёз къарам да тюрлене баргъанлыкъгъа, тёгерекде тиширыу биригиуле кеслерини ишлерин тохтатмай, жамауатдан ыразылыкъ табадыла. Зольск районну Хабаз элини аллай совети да ол сандады, аны кесине да Ахматланы Аминат (халкъ а аны Люба деп таныйды) башчылыкъ этеди. Андан сора да, жер-жерли самоуправленияны советини депутатыды.

Тырныауузда вольфрам-молибден комбинатны иши къайнагъан кезиуледе, аны геология  экспедициясында эмда цехледе къуралгъан службаларында кёпле уруннгандыла – специалистледен башлап къара ишчилеге дери. Бирлери геология жаны бла этиллик жумушланы белгилегендиле, башхалары уа,  жерни тешип, магъадан излегендиле. Аланы ызындан а шахта къурулушчула эм  башхала  ишни къолгъа алгъандыла.

Не десенг да, адам улуну акъылы къужурду. Аптекалада дарман не къадар багъа болса, ол къадар иги сунады. Алай учузуракъ тургъанланы хайырлары багъалыладан осал тюйюлдю. Сёз ючюн, корвалол. Аны саулукъ бла байламлы хайырланнгандан сора, юй жумушлада да жаратыргъа боллукъду. Юй бийчеле аны  бла кюйген табаланы ариулайдыла. Аны жагъып, эки-юч минутха къоюп, къаты ышысанг, адырла жангы сыфат алып къаладыла. Бир кесек дарман ийиси сакъланырыкъды, алай бир кесекден  ол да кетерикди. Уллу порошокладан эсе, ол къайда  онглуду, саулукъгъа да заран салмайды.            

Мен сабийлигим киши журтлада озгъан адамланы бириме. Кесимчала сынагъан къыйынлыкъланы чекгенме. Аланы юслеринден хапарлагъа терен сингип, зорлукъ тюзлюкню таргъа тыйып тургъан жыллагъа къайтарыргъа излемейме. Алай а  хаман да эсимде тургъан эки затны юсюнден айтайым деп жазама. Бири эшитгенимди, бири да кесим сынагъанды. Аланы экиси да атам Аппайланы Сюлеменни жашы Мухаммат бла байламлыдыла.

Нальчикни биринчи номерли гимназия-школуну сурат ишлеу искусстводан преподаватели Чомаланы Иринаны хунерин кёпле биледиле эмда  жаратадыла. Аны тюрлю-тюрлю техника бла этилген чыгъармалары, кёрмючлени жасагъанлары бла къалмай, адамланы энчи коллекицяларында да сакъланадыла.

Кёнделен элни  биринчи номерли орта школуну биологиядан устазы, «Университет билимлери болгъан тиширыуланы федерациясы» халкъла аралы жамауат организацияны келечиси Чочайланы Фатима,  «Тиширыула STEM-де» деген халкъла аралы программагъа къатышып, Американы Бирлешген Штатларында  болгъанды. Биз анга тюбеп, жолоучулугъуну юсюнден  ушакъ этгенбиз.

Кёкню ариулугъу, аны жашырын теренлиги адам улуну не заманда да кесине тартханлай, аны акъылын къозгъагъанлай турады. Бир тюрлю тыйгъычы болмагъан  чыпчыкъча бийикге кётюрюлюп,  хауаны женгиллигин сынаргъа сюйгенле аз тюйюлдюле. Биз бюгюн хапарын айтырыкъ адам ол муратына толусунлай жетгенди дерчады. Лётчик-истребитель Биттирланы Адрахманны жашы Борис аскерде лейтенантдан башлап,  полковникни чынына дери ёсгенди.