Балдыражюз – къыш бла жаз эришген кезиу

"Къайда да бол, балдыражюзде юйде бол" - деп, бош айтмайдыла таулула. Ол кезиуде кюнню халы терк-терк тюрленеди.  Бирде эрттенликден окъуна бузула тебирейди, тёгерекни туман басады, тийрени сууукъ бийлейди эмда къар жаууп башлайды.  Къарап-къарагъынчы, тёгерек агъарады. Кёп да мычымай, кёз ачдырмазча  жел  башланады. Жунчугъанынгы сезгенча, биягъы булутланы артындан кюн  ачыла  тебирейди.   Къыш бла жаз,  бир-бирлери бла не бек сермешселе да, сууукъла хорлатадыла.

Балдыражюзню юсюнден таурух да барды.   Эртте заманда бир байны  малы кёп болгъанды,  анга кёре жерлери да  аслам  эдиле.   Къыш келгинчи малларын тийреледе къауданда кечиндирип, къар  терен жаугъанлай а бичен берип тургъанды.  Къыш  сууукъ болгъаны себепли, ашны   кёбюрек  къоратыргъа тюшгенди. Алай эте келгенде, ол  да  аздан-аз бола барады.  Бай, анга да къарамай, малчыларына:

"Биченни аямагъыз.   Жаз жетеди кёп мычымай,"- дейди.  Алай халгъа  кёре, жаз башы эртте келирге ушамайды. Кюн, бир кесек заманны ачылып, артда бютюнда бек бузулады. Тёгерекни къар басады. Ол кезиуге берирча  чёп да къалмайды. 

"Къайдан да болсун, бичен табыгъыз"- деп, бай  адамларына буйрукъ салады. Ала элни къыдырадыла, алай кишиде  жукъ тапмайдыла.    Ахырында    элни къыйырында жашагъан  бир жарлы жашха тюбейдиле.  Аны уа бичени кёп, малы уа жокъ.  Биченинги сат, деп къатылсала да, жаш унамайды.  Малла уа  осалгъа кетгендиле.  Жашха экинчи кере да тилеп барадыла. Ол а  бир тутханындан таймайды.  Бай амалсыз болады. Маллары къырылып тебирейдиле.  " Барыгъыз да,  жаш не зат тилей эсе да, беригиз" -  деп къаты буюрады. Жаш: " Бай  къызын манга берсин", - дейди.  

Къыз а бек ариу, кимни да кёзю къарарча болгъанды. Бай, аны эшитгенлей, ачыуланады: " Да юйюнг бла, мен  къызымы биченнге къалай алышырма" – деп, къатына да къоймайды. Аны билгенде, къыз сагъыш этеди: " Малла къырыладыла, анга кёре хар зат да тапсыз болады". Сора,  атасына да билдирмей: " Мени ол жашха элтигиз"- дейди. Ол сагъат окъуна  байны ыстауатына бичен келтириледи.  Алай бла  акъыллы къыз, къыйын болумдан  айыпсыз къутулурча амал табып, атасына болушады,  байлыгъын да сакълайды. Аны  аты уа Балдыражюз болгъанды. 

 

Беккиланы Омар.
Поделиться: