Депутат къаллай борчланы толтурады, бу къуллукъгъа кирир ючюн не этерге керекди, тиширыуну политикада не зат кёллендиреди. Ма быллай эм кёп башха соруулагъа жууапла берирге тюшгенди КъМР-ни Парламентини бешинчи чакъырылыууну спикери экономика илмуланы доктору Чеченланы Ануаргъа бла законла чыгъарыучу органны ючюнчю чакъырылыууну башчысыны орунбасары география илмуланы доктору Людмила Федченкогъа.
Ала бла тюбешиуге жюзге жууукъ жаш бла къыз келгендиле: школланы окъуучулары эмда вузланы студентлери. Жыйылыу Парламентни «къырал сагъат» проектини чеклеринде къуралгъанды. Анга Жаш тёлю палатаны келечилери да чакъырылгъан эдиле. Ушакъны аллында уа жаш адамла законла чыгъарыу ишге тюшюнюр ючюн алагъа Парламентни мекямында экскурсия къуралгъанды.
Ызы бла тюбешиу башланнганды. Парламентни Билим бериу, илму эм жаш тёлю политика жаны бла комитетини башчысы Светлана Азикова законла чыгъарыучу органда ёсюп келген тёлю бла тюбешиуле бардырыу иги тёреге айланнганын чертгенди. «Алада депутатланы ишлерини энчиликлерин ангылатыргъа, аны бла бирге уа жаш адамланы республикада бардырылгъан къырал политика бла шагъырейлендирирге онг барды», -дегенди ол.
Быйыл а эки къырал даражалы байрам белгиленеди – Россейни Конституциясына эмда КъМР-ни Парламенине биринчи айырыула болгъанлы 25 жыл толгъандыла. Бу жыйылыу да аланы чеклеринде къуралгъанды. «РФ-ни Конституциясы жангы россейли къыраллыкъны тохташдырыуда, аны даражасын ёсдюрюуде артыкъда магъаналы болгъанды»,-деп чертгенди ол.
Светлана Гаднановна, тёреде болуучусуча, жаш адамланы республикада парламентаризм къалай айныгъаны, законла чыгъарыучу органны тарыхы, власть органла къалай къуралгъанлары бла шагъырей этгенди. Сёз Парламентни комитетлерини, ала толтургъан борчланы юслеринден да баргъанды.
Ызы жаш адамла тюбешиуню къонакъларына соруула бергендиле. Биринчиси уа ала жыйылыугъа иги хазырланып келгенлерине шагъатлыкъ этгенди: «Бюгюнлюкде республикада артыкъда магъаналы соруула къайсыладыла, бек алгъа къаллай кемчиликлени кетерирге керекди?».
Людмила Федченкону акъылына кёре, адамланы социальный излемлерин жалчытыу баш борчду. «Жамауатны къолайлыгъын, жашау болумун игилендирлик законла керекдиле. Аны ючюн а экономиканы айнытыргъа тийишлиди. Битеу бу затла бир бирлери бла байламлыдыла»,-дегенди ол.
Чеченланы Ануарны акъылына кёре уа, кемчиликлени асламы озгъан ёмюрню 90-чы жылларында къыралыбызны политика мурдору тюрленнгени бла байламлыдыла. Совет союзда ёсген адамла жангы экономика байламлыкълагъа хазыр болмагъандыла. «Алай тамблагъы кюн сизни къолугъуздады. Аны ючюн окъургъа, жангычылыкълагъа ачыкъ болургъа керекди»,-деп чертгенди ол.
Жаш адамла келир жыл КъМР-ни Парламентини шёндюгю къауумуну полномочиялары бошалгъанларын чертип, алгъыннгы эм шёндюгю айырыу системаланы энчиликлерин ангылатырларын да тилегендиле. Людмила Михайловна Парламентни бир ненча чакъырылыууну, ол санда биринчисини да депутаты болгъанды. Ол бир мандатлы система парламентарийлеге уллу жууаплылыкъ салгъанын айтханды. «Адамла депутатлагъа кеслерини предложениялары, тилеклери бла келиучю эдиле. Биз а аланы контрольда тутханбыз, тамамланырларына жууаплы болгъанбыз»,-деп белгилегенди ол. Алай пропорциональный система, башхача айтханда, депутатланы политика партияланы тизмелерине кёре айырыу, жууаплылыкъны партиягъа саулай салгъанды.
Жыйылыуну къонакълары политикагъа жолларыны юслеринден да айтхандыла. Чеченланы Ануар жашауун илму бла байламлы этерге сюйгенди: аны ядерный физикагъа сейирии уллу болгъанды. Алай тюрлю-тюрлю сылтаула бла ол мюлк ишге, ызы бла уа политикагъа кёчгенди. Болсада илмугъа сюймеклик унутулмагъанды. Аны айтханына кёре, ол хар кюн да эрттенликде эртте тутуп, илму китапла окъуйду, тинтиуле бардырады.
Сёз ана тиллени айнытыуну юсюнден да баргъанды. Жаш адамла школлада сабийле ана тилден дерслеге жюрюмегенлерине, аны окъургъа сюймегенлерине жарсыгъанларын билдиргендиле.
Чеченланы Ануар КъМР-ни Конституциясында орус, къабарты эм малкъар тилле къырал даражалы болгъанлары жазылгъанын эсгертгенди. «Мен жарлы адамма. Алай нек айтама десегиз, башха тиллени билмейме. Адам не къадар кёп тилде сёлешсе, ол къадар байды. Бизни республикада уа билим бериу учреждениялада ана тилде окъургъа эркинлик берилгенди, конституциялы законну бузаргъа бир адам да эркин тюйюлдю. Миллет тиллерибизни сакълар амалла уа кёпдюле, ол санда алада чыкъгъан газетлени, китапланы окъургъа тийишлиди»,-деп чертгенди ол.
Людмила Федченко уа къыралда политика миллет тиллени сакълаугъа, этносланы айнытыугъа бурулгъанын чертгенди. Ол къабарты эм малкъар тиллени айнытыуну проблемасы Жамауат палатада да сюзюлгенин билдиргенди. Эсигизге салайыкъ, ол палатаны башчысыны орунбасарыды. «Тил тас этилсе, этнос да жокъ боллукъду. Ата-анала миллетлерин, ана тиллерин сюймейдиле, сабийлерине аны окъурагъа къоймайдыла, халкъларыны патриотлары тюйюлдюле дегеннге ийнанырыгъым келмейди»,-деп къошханды ол.
Алай бла тюбешиу эки сагъатха жууукъ баргъанды. Бу кезиуде уа политикле энтта кёп сейир соруулагъа жууапла бергендиле.
