Тарых

Черек, Бызынгы, Чегем, Холам, Бахсан ауузланы, Хабазны, Уллу Къарачайны, Гитче Къарачайны Голлу байрамларында  бардырылгъандыла бу биз сизге хапарларыкъ оюнла. Аланы юслеринден «Шимир Шыякы» эм «Палахдан къал» деген таурухлада да айтылады.

Белгилисича, малкъар тилде «тамакъ» деген  тар жерни белгисиди, «ла» уа кёплюк санны  аффиксиди. Элни аты ол эки сыртны араларында орналгъаны бла байламлыды.  Аны узунлугъуна тар къолла созулупдула, алай ол жерледе уа адам жашамайды. Тамакъла Къабарты -Малкъарны Черек районунда, Тёбен Жемталагъа киреди. Черек сууну онг жанында, Сукан  сууну уа сол жагъасындады кеси уа. Аны бла байламлы илму  тинтиулени философия илмуланы кандидаты Жангуразланы Мухаммат бардыргъанды.

Халкъыбызда жюрюген оюнладан бек эрттегилиси ашыкъ оюн болгъанды десек, ётюрюк айтмакъ. Аны уллу, гитче да бек сюйгендиле. Анга кёп адам къатышыргъа болады. Бюгюннгю жаш тёлю аны къалай ойналгъанын хазна билген да этмейди, жарсыугъа. Ол себепден юйретиучюле, сабийле да аны юсюнден бираз толуракъ билсинле деген мурат бла бу къысха статьяны жарашдыргъанбыз.

Малкъарлы жашчыкъны оюну, иши да бирге болгъандыла. Аталары малла бла къошладан къайтыр заманнга, ала отун жыйышдыргъандыла. Уллу тёшлеге мюшкериге, артишге  барсала уа таш тёнгеретип ойнагъандыла. Тёш башындан: «Ким узакъгъа жетдирир», - деп, ташланы ашыргъандыла. Аны секире-секире, таууш эте баргъаны уллу зауукълукъ келтиргенди.

Бюгюнлюкде халкъыбызны жаш тёлюсюню  миллетибизни тарыхына, жашау турмушуна, оюнларына, жырларына бла тепсеулерине сейири уллуду. Бютюнда ала телевидение, радио неда интернет болмагъан кезиуде жаш адамла заманлары зауукълу ётерча къаллай амалланы хайырланнганларын билирге сюедиле. Кертиси бла да, шёндюгюлени асламы бир бирлерине тюбеселе окъуна, 10 минутдан телефонларына аралып, кеслерин къайры келишдирирге билмей тебирейдиле. Бир 20 жыл алгъа окъуна хал иги да башха эди. Сора бир ненча ёмюрню алып къарасагъ а, бютюнда сейир болгъанды бизни ата-бабаларыбызны жашаулары.

КъМР-ни Къыраллыгъыны жюз жыллыгъына

Жюз жыл мындан алгъа – 1920 жылда 24 мартда Малкъарда бла Къабартыда къызыл аскерлени болушлугъу бла совет властьны кючю жангыдан тохташдырылгъанды.

Малкъар эл Хызны-Сууну ауузунда, Аргудан бла Сукан-Сууну,  Малкъар Черекни эм аны бутакъларыны баш жаны тийрелеринде орналгъанды. Аны бла къоншулукъда шимал жанындан Къабарты, къыбылада – Сванетия, кюнчыгъышда – Дигория,  кюнбатышда – Бызынгы бла Холам болгъандыла. Аны юсюнден материалны философия илмуланы кандидаты Жангуразланы Мухаммат жибергенди. Биз аны хазырлап бюгюн басмагъа беребиз.

Уллу Хорламгъа – 75 жыл

Быйыл 9 Майда  къыралыбыз Совет аскер гитлерчи фашист Германияны  хорлагъанлы  75 жыл болгъаныны  байрамын къууанчлы халда кенг белгилегенди. Совет Союзгъа жашырын чапхан, иги да  хазырланып келген къарыулу фашист аскерни ууатып, совет халкъ, кесини эркинлигин къоруулагъаны бла къалмай, Европаны  кюйсюз душманны зулмулугъуна тюшюп, азап чегип тургъан  халкъларын да азатлагъанды.

Иймам Абу Ханифа атлы Шимал-Кавказ къырал  университетни мурдорунда ислам культураны бла тарыхны музейин  къураргъа белгиленеди. Анга ахча  РФ-ни Президентини грант фондундан бёлюнюрюкдю.  «КъМР-де ислам культураны музейи» деген проектни республиканы  Муслийманларыны дин управлениясы хазырлагъанын айтырчады. 

Къыллауча

Бу оюн тиширыу сабий тапханда ойналгъанды.  Ол кюн ынна аппагъа уллу жипни эки хыргык ауузгъа такъдырады. Сора жашчыкъла, къызчыкъла да кезиу-кезиу жипге минип учадыла. Учхан заманда уа жыр айтадыла: