Сабий оюнланы тюрлюлери

Къыллауча

Бу оюн тиширыу сабий тапханда ойналгъанды.  Ол кюн ынна аппагъа уллу жипни эки хыргык ауузгъа такъдырады. Сора жашчыкъла, къызчыкъла да кезиу-кезиу жипге минип учадыла. Учхан заманда уа жыр айтадыла:

Аппадан да сен оздунг,

Ыннадан  да сен оздунг,

Таулагъа да сен жетдинг,

Къанатлылагъа да сен жетдинг,

Чынгыл бузладан а сен ётдюнг,

Оппа, оппа, уч бийикге!

Оппа, оппа, уч узакъгъа, -

деп, уллуракъла ууакъчыкъланы учурадыла. Кыллауча ары барып, бери къайтхынчы, бир тизгинни айтып бошайдыла.

Къыллаучаны сегиз кюннге дери кетермегендиле. Аны кетерген кюн а сабийлени хычинле бла сыйлагъандыла. Арт кюнледе бютюнда кёп адам жыйылып болгъанды. Сабийлени ашыра туруп, ынна шербет аякъны къолуна алып: «Экинчи бу заманыбызгъа да сау жетейик, гитче балачыкъ да сизге къошулуп ойнарча Аллах буюрсун!» - деп ашыргъанды.

Топ оюн

Малкъарлы сабийлени топ оюнлары да болгъанды. Бу оюнну болушу былайды: тёгерек болсун, не да болсун, быстырладан, жюнден болсун, уууп, топ формалы, тёнгерерча этип, бек игиси уа резин топ, сора адам сайын  бир уручукъну тёшюрек  жерде къазадыла уручукъланы ичлерин  топ тохтарча тап этерге керекди. Къызып бошагъандан сора чёп атадыла, ол кимге чыкъса да, ол тёнгеретип башлайды. Къалгъанла барысы да къарап турадыла. Кимни урусуна тюшсе да, топну ол сермеп алады – къалгъанла къайры болса ары къачадыла.  Ала къачып кетгинчи атып уралса, ол аладан бирин урургъа боллукъду, уралмаса уа кесини урусуна  бир гитче ташчыкъны атады. Алай ол атхан адамын уралса уа, ол ургъан адамыны урусуна ташчыкъны атаргъа болады. Уралмаса уа жашла, къызла да артха къайтадыла, хар ким урусуну къатында сюеледи, кесиникине тюшсе, алып урургъа хазыр болуп турады. Алай эте, кимге да болсун, беш ташчыкъ тюшгюнчю ойнайдыла. Кимге эки, кимге уа юч, бирлеге уа абери да угъай, бирине уа беш тюшдю деп топну жибериучю айтады.

Сора ол беш ташчыгъы болгъан тауукъча къангкъылдап, тёгерекге, тёрт - беш кере айланады да, тохтайды. Тамата аны кёзлерин быстыр бла байлайды. Ол да алай тургъанлай, ал уручукъ болгъан жерде, аны кесине кёргюзтюп алыннган бир гитче  агъашчыкъны ол кёрмегенлей букъдурадыла. Букъдургъан уруланы тёгереги бла бир ызлыкъ ызлайдыла да, аны ичинде этедиле. Сора анга кёзлери да байланнганлай: «Энди излерге эркинсе!» - деп жибередиле. Киши абери айтмагъанлай, ол букъдурулгъан агъашчыкъны излеп, табаргъа керекдиле. Тапхандан сора оюн жангыдан башланады.

Аскер оюн

Бу оюн озгъан ёмюрню биринчи жарымында жаратылгъанды эм таулу сабийлени бек сюйген оюнлары болгъанды. Аны бардырыр ючюн, жашла эки къауумгъа юлешинедиле. Бирлери акъла, бирлери уа къызылла болгъандыла. Эки къауумну да орта чеклери тохташдырылгъанды.  Сора андан 15 метр узакълыкъда байракъны чанчхандыла: ары жанында - къызыл байракъ, экинчи жанында уа - акъ байракъ. Эки къауумунда да адам саны тенг болургъа керекди. Байракъланы уа чёп атып, анга кёре сайлайдыла. Алгъа чёбю чыкъгъан къызыл байракъны алады. Аланы къатларында эки сакълаучу да салынады. Ала анга жууукълашханнга аны алдырмай сакълайдыла. Къалгъанла уа чек юсюнде тюйюшедиле. Къызылла - акъланы жанына, акъла уа къызылла жанына ётерге кюрешедиле. Тутулмагъанлай ётсе неда демлешгенде хорлаялса, байракъгъа барыргъа кюрешеди. Аны алыр ючюн жашла тутуша, чабыша билирге керекдиле. Сёз ючюн, не да болуп  бир къауумну хорлап, ары ётдю… Сора къалауурну да хорлап, алып къачады. Бирсиле уа аны къуууп сыйырсала, артха алыргъа кюрешедиле. Къайсы къауум байракъны сыйыртса да, ол хорлатханнга саналады. Акъла –къызылланы, къызылла уа акъланы  байракъларын алышып къутулургъа да болады.

Басмагъа Таппасханланы Аминат.
Поделиться: